Czy w przypadku rozwodu istnieje obowiązek płacenia alimentów na byłego małżonka? Jak długo trzeba płacić zasądzone alimenty? Prezentujemy najważniejsze zasady i terminy.
- Rozwód z orzeczeniem lub bez orzeczenia o winie
- Alimenty dla małżonka w niedostatku
- Alimenty od małżonka wyłącznie winnego
- Jak długo trzeba płacić alimenty po rozwodzie?
Rozwód z orzeczeniem lub bez orzeczenia o winie
Pozew rozwodowy do sądu może wnieść każdy z małżonków, jeżeli nastąpił między nimi trwały i zupełny rozkład pożycia.
Orzekając rozwód sąd orzeka m. in. o tym czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.
Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha jednak orzekania o winie. Skutki takiego rozwiązania są takie, jakby żaden z małżonków winy nie ponosił.
Wina rozkładu pożycia ma istotne znaczenie dla późniejszego obowiązku uiszczania alimentów.
Alimenty dla małżonka w niedostatku
Otóż małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia może żądać alimentów, jeżeli znajduje się w niedostatku. W takim przypadku zakres świadczeń powinien odpowiadać usprawiedliwionym potrzebom małżonka uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Przepisy wprost nie określają pojęcia „niedostatku”. „Niedostatek stanowiący podstawę zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka (art. 60 § 1 k.r.o.) ma charakter względny, stąd małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb” – uznał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 10 lutego 2004 r. (I ACa 1422/2003).
Alimenty od małżonka wyłącznie winnego
W sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, to małżonek niewinny może żądać od niego alimentów, jeżeli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji. Nie jest tu wymagane istnienie niedostatku.
W praktyce zatem w przypadku orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków alimentów może żądać tylko drugi małżonek.
Jak długo trzeba płacić alimenty po rozwodzie?
Jeżeli obowiązek płacenia alimentów spoczywa na małżonku, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, to co do zasady wygasa on z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Termin ten ulega przedłużeniu tylko ze względu na wyjątkowe okoliczności.
Stanowi o tym art. 60&3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
„Art. 60 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (….) w zakresie, w jakim stanowi, że wynikający z art. 60 § 1 tego kodeksu obowiązek dostarczania przez rozwiedzionego małżonka, który został uznany za winnego rozkładu pożycia, środków utrzymania drugiemu rozwiedzionemu małżonkowi, nie wygasa wskutek upływu czasu, jest zgodny z art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i z nakazem urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej wyrażonym w art. 2 Konstytucji” – uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 kwietnia 2006 r. (sygn. akt SK 57/04).
Pamiętajmy jednak, iż śmierć któregoś z małżonków powoduje wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego.
Obowiązek ten zawsze wygasa również z chwilą zawarcia przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa.
Ustawa z dnia Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; ost. zm. Dz.U. z 2023 r., poz. 1843)