Zobacz aktualny: Waloryzacja rent i emerytur w 2018 r.
Prawo do renty rodzinnej zostało uregulowane w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: u.e.r.f.u.s.). Zgodnie z tą ustawą, renta rodzinna przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego w chwili śmierci zmarłego. Osoba zmarła w chwili śmierci musi mieć ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniać warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Oceniając prawo do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Renta rodzinna przysługuje członkowi rodziny także wtedy, gdy ZUS błędnie ustalił zmarłemu prawo do emerytury lub renty (patrz. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2017 r. sygn. akt III UZP 1/17).
Prawo do renty rodzinnej mają także uprawnieni członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Przyjmujemy przy tym, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Uprawnieni członkowie rodziny
Jak już zostało wspomniane, prawo do renty rodzinnej mają uprawnieni członkowie rodziny. Zaliczamy do nich:
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione – mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Wiek dziecka nie ma znaczenia jeżeli stało się ono całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresach, o których mowa powyżej (np. stało się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 roku życia).
- dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej – ich prawo do renty rodzinnej jest uzależnione od spełnienia wymagań wiekowych przewidzianych dla dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobionych.
Ponadto koniecznym jest aby te dzieci spełniały dodatkowe warunki tj. przyjęcie na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz brak prawa do renty po zmarłych rodzicach a gdy rodzice żyją:
- nie mogą zapewnić im utrzymania albo
- ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
- wdowę lub wdowca (małżonka) - Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Prawo do renty rodzinnej ma również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych powyżej.
Zobacz też: Renta socjalna w 2017 r.
Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków w/w miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
Wdowie niespełniającej warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 art. 70 u.e.r.f.u.s. i niemającej niezbędnych źródeł utrzymania przysługuje prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od chwili śmierci męża lub w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do wdowca.
- Rodziców zmarłego (ojczym, macocha, osoby przysposabiające) – mają prawo do renty rodzinnej po zmarłym jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania oraz spełniają wymogi określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.
Wysokość renty rodzinnej
Renta rodzinna wynosi:
- dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.
Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2017/2018
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U z 2016. Poz. 887)
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2017 r. (sygn. akt III UZP 1/17).