Renta tytoniowa - czym jest, kto może ubiegać się o świadczenie, na jakiej podstawie prawnej?

• Choroby związane z paleniem tytoniu. Jest ich sporo
• Renta z tytułu niezdolności do pracy. Potrzebne orzeczenie ZUS
• Czy istnieje renta tytoniowa? Nie, ale...
• Niezdolności do pracy z powodu palenia podstawą do renty

Renta tytoniowa to świadczenie, które mogłoby być przyznawane osobom niezdolnym do pracy z powodu chorób wywołanych nałogowym paleniem tytoniu. Choć pojęcie to nie funkcjonuje formalnie w polskim systemie prawnym, analogiczne świadczenia są przyznawane w związku z innymi schorzeniami powstałymi na skutek niezdrowych nawyków, takich jak uzależnienie od alkoholu. W niniejszym artykule przeanalizujemy, na czym mogłaby polegać renta tytoniowa, jakie choroby mogłyby stanowić podstawę do jej przyznania oraz jakie przepisy prawne mogłyby ją regulować.

Choroby związane z paleniem tytoniu. Jest ich sporo

Choroby wywołane nałogowym paleniem papierosów są jednymi z najczęstszych przyczyn zgonów oraz niezdolności do pracy na świecie. Wśród schorzeń związanych z konsumpcją tytoniu wymienia się m.in.:

• choroby układu oddechowego: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), rak płuc, zapalenie oskrzeli;
• choroby układu krążenia: miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu;
• nowotwory: rak krtani, przełyku, pęcherza moczowego;
• inne powikłania: osłabienie odporności, choroby jamy ustnej, problemy z układem trawiennym.

Renta z tytułu niezdolności do pracy. Potrzebne orzeczenie ZUS

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana osobom, które spełniają określone kryteria, tj.:

• są uznane za niezdolne do pracy przez lekarza orzecznika ZUS;
• posiadają wymagany okres składkowy i nieskładkowy, zależny od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy;
• wykazują, że niezdolność do pracy powstała w okresach określonych w ustawie, np. podczas ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Czy istnieje renta tytoniowa? Nie, ale...

W polskim systemie prawnym nie funkcjonuje formalne pojęcie "renty tytoniowej". Niemniej jednak, osoby cierpiące na choroby spowodowane nałogowym paleniem mogą ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepisy te definiują niezdolność do pracy jako całkowitą lub częściową utratę zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu.

Jak przebiega proces uzyskiwania świadczenia?

Aby uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy, osoba musi przejść przez szereg kroków:

1. diagnoza lekarska – stwierdzenie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą wynikającą z palenia tytoniu;
2. dokumentacja medyczna – zgromadzenie wszelkich dowodów, które potwierdzają występowanie choroby oraz jej wpływ na zdolność do pracy;
3. złożenie wniosku do ZUS – dołączenie pełnej dokumentacji i wniosku o przyznanie renty;
4. decyzja ZUS – ocena wniosku i wydanie decyzji o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Czym jest niezdolność do pracy? Jak się ją orzeka?

Za osobę niezdolną do pracy uważa się osobę, która:

• całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i
• nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Przy czym niezdolność do pracy można orzec na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Z kolei niezdolność do pracy orzeka się do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli:

• nadal stwierdza się niezdolność do pracy,
• osoba badana miała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego,
• osobie badanej brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Jaka może być wysokość renty?

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy zależy od stopnia tej niezdolności i jest ustalana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W 2025 roku, po marcowej waloryzacji, świadczenie wynosi:

• 1 878,91 zł w przypadku całkowitej niezdolności do pracy,
• 1 409,18 zł w przypadku częściowej niezdolności do pracy.

Niezdolności do pracy z powodu palenia podstawą do renty

Eksperci podkreślają, że niezdolność do pracy może wynikać z różnych przyczyn, w tym także z przewlekłych chorób wywołanych nałogowym paleniem tytoniu. W opinii dr hab. Iwony Sierpowskiej z Uniwersytetu SWPS, pomijanie takich osób w systemie rentowym mogłoby być uznane za dyskryminację. Podobnie jak w przypadku chorób wywołanych alkoholizmem, przyznawanie świadczeń powinno opierać się wyłącznie na stanie zdrowia, a nie na przyczynach tego stanu.

Choć formalnie pojęcie "renty tytoniowej" nie istnieje, osoby cierpiące na choroby wywołane paleniem papierosów mogą ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy na zasadach ogólnych. W świetle obowiązujących przepisów nie ma podstaw do wykluczania takich osób z systemu rentowego, jeśli ich stan zdrowia spełnia kryteria niezdolności do pracy.