Konsument to osoba fizyczna dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Dla lepszego zrozumienia powyższej definicji warto przytoczyć przykład. Jeżeli Jan Kowalski kupi swojemu dziecku telefon komórkowy, to jest konsumentem (bowiem w takiej sytuacji zaspakaja prywatne potrzeby). Natomiast jeżeli ten sam telefon komórkowy zakupi dla swojej firmy, to konsumentem już nie jest (kupuje bowiem rzecz nie na potrzeby prywatne, tylko zawodowe). Powyższe oznacza, że cel zawarcia umowy determinuje, czy w danej sytuacji jesteśmy konsumentami, czy nie. Fakt, że ktoś prowadzi działalność gospodarczą nie wyklucza, że w danych okolicznościach jest konsumentem.
Reklamacja wadliwego towaru
Jednym z praw konsumenta jest reklamacja wadliwego towaru na podstawie rękojmi (art. 5561 i 5563 kodeksu cywilnego). Polskie prawo przewiduje dwa rodzaje wad towarów, tj. fizyczne i prawne.
Wady fizyczne to niezgodność zakupionego towaru z umową, ma miejsce w następujących sytuacjach:
- towar nie posiada właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia, np. wodoodporny odtwarzacz mp3 nie działa w wodzie;
- towar nie posiada właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór, np. klej do drewna nie skleja drewna;
- towar nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia, np. naczynia miały nadawać się do mycia w zmywarce, a po pierwszym takim myciu uległ zatarciu ozdobny wzór;
- towar został wydany kupującemu w stanie niezupełnym/niekompletnym, np. telefon komórkowy został sprzedany bez ładowarki, która powinna być w zestawie;
- towar jest nieprawidłowo zamontowany lub uruchomiony (jeżeli dokonał tego: sprzedawca lub inna osoba, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo kupujący według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy), np. zmontowane według instrukcji meble nie stoją równo, tylko są przekrzywione.
Reklamacja towaru kupionego na bazarze
Wady prawne występują gdy:
- towar nie jest własnością sprzedającego, np. pochodzi z kradzieży;
- towar jest obciążony prawem lub prawami osoby trzeciej, np. na zakupionym samochodzie ciąży prawo zastawu.
Przy wystąpieniu wady prawnej rzeczy, konsumentowi przysługują w zasadzie takie same roszczenia jak w przypadku wady fizycznej.
Reklamacja - roszczenia konsumenta
W przypadku gdy zakupiony towar posiada wady/jest wadliwy, konsument ma następujące możliwości:
- może żądać wymiany towaru na nowy;
- może żądać naprawy wadliwego towaru;
- może żądać obniżenia ceny;
- może odstąpić od umowy – o ile wada jest istotna.
Wybór wyżej przedstawionych roszczeń należy do konsumenta. Tylko w określonych sytuacjach sprzedawcy wolno się z tym wyborem nie zgodzić i może on zaproponować inne rozwiązanie (dozwolone prawem), biorąc pod uwagę następujące okoliczności: czy towar był wcześniej reklamowany, charakter wady, łatwość i szybkość naprawy lub wymiany towaru.
Wymiana towaru lub naprawa
Sprzedawca może odmówić wymiany lub naprawy towaru jeżeli jest to niemożliwe (np. z powodu braku dalszej produkcji tych samych rzeczy) albo wymagałoby nadmiernych kosztów (np. wymiana małej części sprzętu jest dużo tańsza, niż wymiana całego sprzętu). W takiej sytuacji sprzedawca może zaproponować inne rozwiązanie z zastrzeżeniem, że konsument może zmienić swoje roszczenie i żądać doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową. Jeżeli bowiem konsument żądał wymiany, to może następnie żądać naprawy (i na odwrót). Ponadto, konsument ma prawo skorzystania z dwóch pozostałych opcji, czyli żądania obniżenia ceny bądź odstąpienia od umowy.
Sprzedawca ma obowiązek wymienić towar lub naprawić go niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta. Jeżeli sprzedawca tego zaniechał, konsument ma prawo wyznaczyć mu odpowiedni termin do spełnienia żądania. W przypadku dalszego zaniechania ze strony sprzedawcy, konsument ma prawo odstąpić od umowy bądź żądać obniżenia ceny.
Obniżenie ceny lub odstąpienie od umowy
Konsument ma również prawo żądać obniżenia ceny wadliwego towaru lub odstąpić od umowy. Prawo obniżenia ceny i odstąpienia od umowy nie jest jednak nieograniczone żadnymi zasadami. Każdy konsument powinien bowiem pamiętać, że:
- ZASADA NUMER 1: konsument ma prawo żądać obniżenia ceny, ale powinien określić kwotę, o jaką cena ma być obniżona (z uwzględnieniem wartości towaru z wadą i towaru bez wady).
- ZASADA NUMER 2: konsument ma prawo odstąpić od umowy tylko wtedy, gdy wada towaru jest istotna – np. zmywarka, która nie zmywa.
- ZASADA NUMER 3: jeżeli konsument w ramach reklamacji po raz pierwszy żąda obniżenia ceny lub składa oświadczenie o odstąpieniu od umowy, sprzedawca może zaproponować konsumentowi niezwłoczną wymianę lub naprawę wadliwego towaru – niewiążącą się dla konsumenta z nadmiernymi niedogodnościami. Natomiast sprzedawca ma obowiązek powiadomić o tym konsumenta, który ma prawo do zmiany propozycji przedsiębiorcy (z wymiany na naprawę lub odwrotnie, o czym była już mowa powyżej).
Czy reklamacja bez gwarancja jest możliwa?
Reklamacja - czas
Okres rękojmi trwa co do zasady 2 lata od dnia wydania towaru (w przypadku nieruchomości 5 lat). Sprzedawca może jednak zmienić okres swojej odpowiedzialności za wadliwy towar do roku, pod warunkiem, że poinformował o tym wcześniej konsumenta (tj. przed zawarciem umowy).
Reklamacja może być złożona w dowolnej formie, jednak dla celów dowodowych najlepiej złożyć ją pisemnie, opisać krótko wadę towaru i wskazać czego się domagamy (czyli dokonać wyboru jednego z 4 roszczeń wymienionych powyżej). Należy pamiętać, że sprzedawca nie może uzależniać przyjęcia reklamacji od posiadania paragonu fiskalnego. Sprzedawca ma 14 dni na rozpatrzenie reklamacji. Jeżeli termin ten nie zostanie dochowany przez sprzedawcę istnieje domniemanie, iż reklamacja jest zasadna. Ponadto warto wiedzieć, że w okresie pierwszego roku od wydania towaru przyjmuje się, iż wada towaru lub jej przyczyna istniała już w momencie sprzedaży. Takie domniemanie bardzo ułatwia reklamację, gdyż to sprzedawca musi udowodnić, iż wada powstała z winy konsumenta.
Niniejszy artykuł uwzględnia zmiany przepisów konsumenckich, które wchodzą w życie od 25 grudnia 2014 roku.
Autor: Magdalena Skiba, aplikant adwokacki
Polecamy serwis: Prawa konsumenta