Podstawa prawna i komentarz
Niniejsza problematyka została uregulowana w art. 4 Kodeksu karnego (dalej: k.k.). W czasie orzekania stosuje się przepisy ustawy karnej, która obecnie obowiązuje, co nie stanowi żadnych wątpliwości. Problem pojawia się w momencie, gdy sprawca popełnił przestępstwo w czasie obowiązywania „starej” ustawy karnej. Aby uniknąć wątpliwości co do wykładni, ustawodawca przyjął, że stosuje się wówczas przepisy „nowej” czyli obecnie obowiązującej ustawy karnej, ale w sytuacji gdy uprzednia ustawa była korzystniejsza dla sprawcy przestępstwa, to wówczas stosuje się przepisy ustawy uprzednio obowiązującej (art. 4 §1 k.k.). Celem uzupełnienia omawianego wątku, należy przytoczyć fragment wyroku SN o sygn. IV KK 267/18 z dnia 27 czerwca 2019 roku, w którym uznano, iż „w wypadku zmiany ustawy w czasie popełniania czynu ciągłego należy stosować do całości zachowania sprawcy ustawę obowiązującą w czasie zakończenia czynu.”
Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!
Następną kwestią na którą należy zwrócić uwagę, jest problematyka różnego zagrożenia karnego. W sytuacji, gdy w nowej ustawie za czyn objęty wyrokiem nie można orzec kary w wysokości kary orzeczonej, to wówczas wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na podstawie nowej ustawy (art. 4 § 2 k.k.), ale gdy w nowej ustawie karnej czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, to wówczas wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, uznając że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności (art. 4 § 3 k.k.).
Jeżeli w nowej ustawie karnej czyn objęty wyrokiem nie jest już czynem zabronionym pod groźbą kary, to wówczas takie skazanie ulega zatarciu z mocy prawa (art. 4 § 4 k.k.).
Niealimentacja - czy mamy do czynienia z tym samym przestępstwem?
Szeroko znanym problemem dotyczącym wykładni przepisu art. 4 §4 k.k. jest przestępstwo niealimentacji (art. 209 k.k.), który w nowym brzmieniu doprowadził do wątpliwości, czy mamy do czynienia z tym samym przestępstwem czy może doszło do depenalizacji. Wątpliwości było sporo, ale ostatecznie zostały rozstrzygnięte m.in. postanowieniem SN o sygn. III KK 300/18 z dnia 5 listopada 2019 roku, w którym orzeczono, iż „nowa redakcja przepisu art. 209 §1 k.k. w sposób wyraźny penalizuje zachowanie polegające na uchylaniu się od obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, a nie opisuje już źródeł normatywnych obowiązku alimentacyjnego, tak jak czyniła to poprzednia regulacja. Porównując, co jest konieczne przy procedowaniu w trybie art. 4 §4 k.k., obie te redakcje przepisu art. 209 §1 k.k., nie można było zatem nie dostrzec zupełnie innej formuły znamion przedmiotowych czynu z art. 209 §1 k.k. od dnia 31 maja 2017 r. Trzeba było na tym tle dostrzec, że nie doszło po dniu 30 maja 2017 r. do depenalizacji zachowania polegającego na niełożeniu alimentów określonych co do wysokości w wyroku sądowym, gdy źródłem obowiązku alimentacyjnego była ustawa. Dalej takie zachowanie było przecież przestępstwem.”
Polecamy serwis: Prawo karne