Rzeczywiście, jego rola zasadniczo różni się od procesowo od zwykłego świadka składającego zeznania w toku postepowania karnego, zaś w jaki sposób, o tym mowa poniżej.
Świadek koronny - kto to?
Zacznijmy może od wyjaśnienia kim jest świadek koronny.
Jest to podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka.
Kim zaś jest podejrzany?
Zgodnie z art. 71 § 1 k.p.k., za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, albo której bez wydania takiego postanowienia, postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Świadkiem koronnym można zostać jedynie w sprawach dotyczących enumeratywnie wymienionych przestępstw. Są to:
1. przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego;
2. przestępstwa z art. 228 § 1 i 3-6, art. 229 § 1 i 3-5, art. 230 § 1, art. 230a § 1, art. 231 § 1 i 2, art. 250a § 1 i 2, art. 258 oraz art. 296a § 1, 2 i 4 Kodeksu karnego, a także z art. 46 ust. 1, 2 i 4, art. 47 oraz art. 48 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie.
Nie można zostać świadkiem koronnym, jeśli w związku z wyżej wymienionymi przestępstwami podejrzany:
1) usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu takiej zbrodni;
2) nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego (dotyczy to nakłaniania do popełnienia któregoś z czynów wyżej wymienionych)
3) kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Można dopuścić dowód z zeznań świadka koronnego, jeżeli łącznie zostały spełnione następujące warunki:
1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach:
a) przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im;
b) ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego;
2) podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego
Decyzję o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje Sąd Okręgowy swym postanowieniem. Jest to Sąd Okręgowy właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego. Postanowienie jest wydawane na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego lub upoważnionego przez niego zastępcy Prokuratora Generalnego.
Co istotne, można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz naprawienia szkody nimi wyrządzonej.
Może się jednak zdarzyć, że prokurator nie wystąpi z wnioskiem o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, albo że Sąd nie uwzględni po prostu takiego wniosku w przypadku jego złożenia. Wówczas dotychczasowe wyjaśnienia podejrzanego, nie mogą stanowić dowodu w sprawie, a dokumentacja dotycząca postępowania z nim jako potencjalnym świadkiem koronnym, zostaje zniszczona.
W razie wydania przez sąd postanowienia o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących osoby wskazanej w postanowieniu sądu i wyłącza je do odrębnego postępowania, które następnie zawiesza. Zawieszenie to trwa do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom.
Świadek koronny - korzyści
Jakie zatem korzyści przysługują świadkowi koronnemu?
Nie podlega on karze za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe, w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił.
Prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania (w stosunku do świadka koronnego) w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie przeciwko tym sprawcom, których udział w przestępstwie świadek koronny ujawnił oraz przeciwko którym zeznawał.
Wyłączenia karalności wobec świadka koronnego nie można jednak zastosować, jeśli okaże się, że w toku postepowania zeznał on nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił zeznań przed sądem. Nie stosuje się również wyłączenia karalności jeśli popełnił on
nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Należy pamiętać, że na wypadek zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej, mogą zostać oni objęci ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia. Mogą zostać im także wydane dokumenty umożliwiające używanie danych osobowych innych niż własne, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej. Mogą oni otrzymać również inną formę pomocy, jak np. przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej. Zaś w razie niemożności zatrudnienia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej, może być im przyznana pomoc finansowa, w szczególności przeznaczona na pokrycie kosztów utrzymania.
Świadek koronny otrzymuje zatem korzystną dla siebie propozycję co do wyłączenia odpowiedzialności karnej w zamian za obciążające innych współuczestników przestępstwa zeznania. Staje się on źródłem informacji. Ma to ogromne znaczenie, zwłaszcza gdy w sprawie zachodzi zmowa milczenia.