Co zawiera każdy akt oskarżenia
Rozwijając powyższe uwagi należy przypomnieć że każdy akt oskarżenia musi zawierać m. in.:
- oznaczenie osoby wobec której jest kierowany (wraz z jej danymi osobowymi takimi jak wiek, adres, wykształcenie, posiadany majątek) + dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,
- dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
- oznaczenie kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu (czyli jak to się potocznie mówi “podanie odpowiedniego paragrafu” np. podanie, że prokuratura oskarża kogoś o kradzież tj. o czyn z art. 278 p. 1 KK),
- wskazanie czy oskarżony działa w warunkach recydywy,
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
- uzasadnienie oskarżenia.
Zakres związania Sądu aktem oskarżenia
1) brak związania podstawą prawną oskarżenia i dosłownym opisem czynu
W nawiązaniu do powyższego wyliczenia należy wskazać, iż Sąd zasadniczo wiąże głównie zdarzenie historyczne (tzw. stan faktyczny) będące podstawą zarzutów (np. fakt, że ktoś komuś zabrał z kieszeni telefon) a nie kwalifikacja prawna czy też dosłowny opis rzekomego czynu oskarżonego przytoczony przez prokuraturę.
A) Zdarzenie historyczne:
Zdarzeniem historycznym jest to, że Jan. K podszedł do Marka S. I poprosił go o telefon “bo musi pilnie zadzwonić”. Marek S. dał mu telefon do ręki, a w tym momencie Jan. K zaczął od niego szybko odchodzić. Marek S. próbował go złapać za ramię i iść za nim, w efekcie czego Jan K. odwrócił się i uderzył “z główki” Marka S. Po tym uderzeniu odszedł już nie zatrzymywany wraz z telefonem.
B) Oskarżenie Prokuratury:
Prokuratura oskarża Jana K. o to że w dniu 15 maja 2011 dokonał rozboju na Marku. S w ten sposób, że najpierw zabrał mu telefon, a następnie uderzył Marka. S z pięści gdy ten go próbował zatrzymać by z tym telefonem nie odszedł tj. oskarża go o czyn z art. 280 p. 1 KK
C) Co powinien z oskarżeniem Prokuratury zrobić Sąd?
Zakładając, że Sąd w pełni dowodów wyjaśni sprawę tak, iż uzyska pełny obraz zdarzenia (taki jak przytoczony w “zdarzeniu historycznym”) Sąd powinien:
1) uznając Jana. K winnego zmienić kwalifikację prawną będącą podstawą zarzutu z art. 280 p. 1 KK czyli rozboju na art. 281 KK czyli tzw. kradzież rozbójniczą.
Różnica między tymi przestępstwami jest taka, że dokonując rozboju sprawca najpierw używa przemocy a potem uzyskuje rzecz (takie zdarzenie nie miało miejsca w przykładzie), a dokonując kradzieży rozbójniczej najpierw sprawca rzecz zabiera a potem żeby się utrzymać przy jej posiadaniu stosuje przemoc (jak w przykładzie).
Należy nadmienić, że zgodnie z przepisami procedury karnej (tj. art. 399 KPK) Sąd przed zmianą kwalifikacji prawnej w wydawanym wyroku powinien o możliwości takiej zmiany poinformować strony
2) zmienić opis czynu za który skazuje Jana. K poprzez skazanie go za to, że po zabraniu telefonu Markowi S. uderzył go głową (z tzw. “główki”) a nie z pięści (tak jak to przyjęła Prokuratura).
Zobacz również: Wstępna kontrola aktu oskarżenia
2) brak związania uzasadnieniem oskarżenia
Sąd wydając wyrok nie jest związany uzasadnieniem aktu oskarżenia, co oznacza iż może uwzględnić wszystkie wymienione tam argumenty i uznać że dowody przedstawione przez oskarżyciela obciążają oskarżonego, ale może też uniewinnić całkowicie oskarżonego albo część dowodów oskarżyciela zinterpretować na korzyść oskarżonego.
3) brak związania ustaleniem oskarżyciela co do działania sprawcy w warunkach recydywy
Sąd każdorazowo bada, czy Prokuratura trafnie przypisała sprawcy działanie w warunkach recydywy. Jeżeli okaże się, że uczyniła to błędnie wówczas Sąd ten błąd naprawi i poprawi kwalifikację prawną czynu przypisaną oskarżonemu.
Powyższe działanie Sądu działa również odwrotnie tj. Sąd może ustalić że sprawca działał w warunkach recydywy, nawet jeżeli takiego ustalenia nie dokonał oskarżyciel
Zobacz również: Znaczenie aktu oskarżenia
4) brak związania Sądu wskazaniem oskarżyciela, co do właściwości Sądu i trybu postępowania
Jeżeli okaże się, że oskarżyciel skierował akt oskarżenia do niewłaściwego Sądu (np. do sądu niewłaściwego miejscowo), wówczas sąd na posiedzeniu kieruje akt oskarżenia do właściwego Sądu.
Reasumując – co wiąże Sąd?
Reasumując, Sąd wiąże zdarzenie będąc podstawą oskarżenia. Zakres zmian, które może dokonać Sąd ma jednak ograniczenia, albowiem musi zachodzić tzw. tożsamość czynu – tego zarzucanego, z tym za który oskarżony jest skazany. Chodzi o to, że nawet po zmianach dokonywanych przez Sąd musi zgadzać się osoba oskarżonego, osoba pokrzywdzonego oraz właśnie realia sprawy.
Oskarżenie Jana K o włamanie na działkę Piotra S. w dniu 11 lipca 2010 r. nie może się utrzymać, jeżeli okaże się że tego dnia Jan. K popełniał przestępstwa, ale na szkodę innych osób (z pewnością nie uczynił tego na szkodę Piotra S.), zaś na działkę Piotra S. włamał się kolega Jana K – Piotr T.
W opisanej sytuacji Jan. K musi zostać uniewinniony od zarzutu włamania na działkę Piotra S., natomiast nie wyklucza to prowadzenia spraw karnych przeciwko niemu za inne ujawnione przestępstwa (z tym że sprawy te musi prowadzić od początku tj. od wszczęcia postępowania przygotowawczego oskarżyciel –zasadniczo prokuratura).
Zobacz serwis: Prawo karne