Pierwsze kryterium obowiązku prowadzenia śledztwa – właściwość Sądu.
Pierwszym formalnym wyznacznikiem tego, kiedy ma być prowadzone śledztwo jest właściwość sądu wyznaczonego przez ustawodawcę do rozpoznawania sprawy. Chodzi o to, że jeżeli ustawodawca przewidział Sąd Okręgowy jako sąd właściwy w pierwszej instancji do prowadzenia sprawy, zbędna jest dalsza analiza przesłanek prowadzenia śledztwa – jest ono po prostu konieczne.
Zakres przestępstwo rozpoznawanych przez Sąd Okręgowy jako sąd pierwszej instancji wyznacza art. 25 § 1 KPK. Zgodnie z tym przepisem Sąd Okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa:
- o wszystkie brodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczególnych,
- o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140-142, art. 148 § 4, art. 149, art. 150 § 1, art. 151-154, art. 156 § 3, art. 158 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165 § 1, 3 i 4, art. 166 § 1, art. 173 § 3 i 4, art. 185 § 2, art. 189a § 2, art. 210 § 2, art. 211a, art. 252 § 3, art. 258 § 1-3, art. 265 § 1 i 2, art. 269, art. 278 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 284 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 286 § 1 w zw. z art. 294, art. 287 § 1 w zw. z art. 294, art. 296 § 3 oraz art. 299 Kodeksu karnego,
- o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego.
Zobacz również: Kiedy śledztwo a kiedy dochodzenie?
Drugie kryterium – kwestia zatrzymania sprawcy
Drugim kryterium pozwalającym na podjęcie decyzji o tym, iż postępowanie ma być prowadzone w formie śledztwa jest to, czy sprawca jest pozbawiony wolności w tej lub innej sprawie. Dochodzenie (przy spełnieniu innych dodatkowych przesłanek) może być prowadzone jednak wyjątkowo jeżeli pozbawienie wolności jest wynikiem zatrzymania lub ujęcia sprawcy na gorącym uczynku oraz efektem następczego zastosowania tymczasowego aresztowania. Wynika to z art. 325c KPK.
Trzecie kryterium – kwestia poczytalności sprawcy
Trzecim kryterium decyzyjnym (również określonym w art. 325c KPK) jest to, gdy powołani do wydania opinii w sprawie biegli stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.
Czwarte kryterium – rodzaju popełnionego przestępstwa
Wskazane kryterium zostało sformułowane w oparciu o analizę przepisu art. 325b KPK. Analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, że ze względu na charakter popełnionego przestępstwa śledztwo musi być prowadzone wówczas gdy:
- sprawa dotyczy przestępstw określonych w kodeksie karnym w art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, art. 174 § 2, art. 175, 181-184, 186, 201, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 240 § 1, art. 250a § 1-3, art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII.sprawa dotyczy czynu zagrożony jest karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności,
- sprawa dotyczy czynu zagrożonego jest karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności,
- sprawa dotyczy przestępstwa przeciwko mieniu, które zagrożone jest karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, ale wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca przekracza 100.000 zł.
Zobacz serwis: Prawo karne