Zgodnie z powyższymi wskazaniami istnieje grupa przestępstw, których ściganie jest uzależnione od wniosku pokrzywdzonego. Są to tzw. przestępstwa względnie wnioskowe (bezwzględnie wnioskowe to takie, gdy do ścigania danej osoby potrzebna jest zgoda uprawnionego organu np. sejmu dla uchylenia immunitetu poselskiego).
Należy wskazać, iż są możliwe dwie sytuacje procesowe złożenia wniosku o ściganie przestępstwa przez pokrzywdzonego:
- taka, w której wniosek o ściganie inicjuje w ogóle pierwsze czynności w sprawie;
- taka, w której wniosek o ściganie jest niezbędny dla kontynuacji postępowania już wszczętego przez organy ścigania.
W odniesieniu do drugiej sytuacji należy podać uzupełniające wyjaśnienia. Chodzi o to, że wniosek o ściganie jest niezbędny, aby przedstawić danej osobie zarzuty oraz skierować przeciw niej akt oskarżenia, natomiast nie jest on niezbędny do zabezpieczenia dowodów czy prowadzenia przez organy ścigania postępowania w sprawie o dany czyn (czyli na etapie ogólnym – tzw. faza in rem postępowania). Wynika to z faktu, iż nie zawsze policja prowadząc postępowanie w fazie ogólnej będzie świadoma, iż ustali popełnienie czynu będącego przestępstwem wnioskowym. Dopiero po ustaleniu przez organ, iż dany czyn jest przestępstwem ściganym na wniosek dany organ ma obowiązek uzyskać informację od pokrzywdzonego czy domaga się on ścigania sprawcy (wówczas postępowanie to jest kontynuowane) lub czy nie składa on takiego wniosku (wówczas postępowanie w zakresie tego czynu jest umarzane).
Zobacz serwis: Oskarżony przed sądem
Forma złożenia wniosku i jego zakres
Wniosek o wszczęcie postępowania może być złożony na piśmie lub ustnie (w tym w szczególności do protokołu przesłuchania świadka).
Należy wskazać, iż swoim zakresem wniosek ten obowiązuje wszystkich sprawców czynu a nie tylko tych wskazanych przez pokrzywdzonego, o czym pokrzywdzony jest informowany.
Jeżeli Katarzyna B. składa wniosek o ściganie za składane wobec niej groźby karalnej domagając się ścigania swojego byłego chłopaka, a okaże się, że czyn popełnił także jej były przyjaciel (którego ona nie chce ścigać) to postępowanie obejmie obu mężczyzn (niezależnie od woli pokrzywdzonej).
Wskazana powyżej reguła nie dotyczy sytuacji, gdy tymi innymi osobami (nie objętymi zakresem wniosku o ściganie) są osoby najbliższe dla pokrzywdzonej (wówczas nie są oni ścigani).
Cofnięcie wniosku o ściganie
Zgodnie z treścią przepisu art. 12 § 3 Kodeksu postępowania karnego pokrzywdzony może cofnąć wniosek o ściganie danego czynu, z tym, że musi to nastąpić za zgodą odpowiednich organów: w postępowaniu przygotowawczym – prokuratora, zaś w postępowaniu sądowym – sądu (z tym, że czas na cofnięcie wniosku jest ograniczony do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej).
Odrębności w zakresie przestępstwa gwałtu
Wyjątkiem od wskazanej powyżej reguły jest wniosek o ściganie przestępstwa gwałtu (art. 197 Kodeksu karnego), który nie może być cofnięty. Oznacza to, iż osoba, która pochopnie złożyła taki wniosek w razie uniewinnienia oskarżonego może odpowiadać karnie za złożone fałszywe zeznania, a niewykluczone również, iż za pomówienie i zniesławienie (w zależności od jej zachowania, tego czy rozpowszechniała informację o rzekomym gwałcie, czy też nie).
Zobacz serwis: Więziennictwo