Kto prowadzi śledztwo
Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone w dwóch formach: śledztwa lub dochodzenia. Należy podkreślić, iż śledztwo jest główną formą prowadzenia tego postępowania. Z uwagi na fakt, iż śledztwa prowadzi się w sprawach większej wagi, w sprawach trudniejszych jest też ono bardziej sformalizowane niż dochodzenie. W związku z powyższym zobligowane do jego prowadzenia muszą być organy wyspecjalizowane w prowadzeniu postępowań przygotowawczych i następczego oskarżania przed sądem. Takim ustawowym organem jest prokuratura, której jednym z głównych zadań jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw (w tym również prowadzenie postępowań przygotowawczych (art. 2 ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.)
Zgodnie z treścią przepisu art. 312 Kodeksu postępowania karnego ponadto organami mogącymi prowadzić śledztwo są również organy Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Celnej oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego - w zakresie ich właściwości.
Rola policji w śledztwie
W podanym powyżej kontekście należy wyjaśnić również rolę policji w prowadzeniu śledztwa. Chodzi o to, że policja może prowadzić czynności śledztwa zlecone jej przez prokuraturę za wyjątkiem czynności przestawienia zarzutów( z wyjątkiem tzw. czynności niecierpiących zwłoki dokonywanych przed formalnym podjęciem postępowania w trybie art. 308 § 1) oraz czynności zamknięcia śledztwa. Pozostałe czynności mogą wykonywać, co w praktyce oznacza będzie hipotetyczną możliwość dokonania przez policję prawie wszystkich czynności śledztwa.
Kto prowadzi dochodzenie
W odniesieniu do przedstawienia wykazu podmiotów mogących prowadzić postępowanie przygotowawcze należy wskazać w pierwszej kolejności, iż mogą to uczynić wszystkie podmioty uprawnione do prowadzenia śledztwa. Dochodzenie może zatem prowadzić prokuratura (jeśli podejmie taką decyzję), a także organy Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Celnej oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego - w zakresie ich właściwości.
Naturalnie dochodzenie może prowadzić również policja, która w toku dochodzenia może przedstawiać zarzuty oraz ma uprawnienie do samodzielnego zamknięcia dochodzenia (z tym, że jego merytoryczna treść jest zatwierdzana przez prokuratora).
Zobacz również serwis: Wykroczenia
Przepisem, który zawiera uprawnienie dla szerokiej grupy podmiotów do prowadzenia dochodzenia jest przepis art. 325d Kodeksu postępowania karnego. Przepis ten stanowi, iż „Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z właściwymi ministrami, określi, w drodze rozporządzenia, organy uprawnione obok Policji do prowadzenia dochodzeń oraz organy uprawnione do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, jak również zakres spraw zleconych tym organom, mając na uwadze określony przez ustawę zakres kompetencji tych organów”.
Rozporządzeniem wykonawczym w stosunku do powyższego przepisu jest Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie określenia organów uprawnionych obok policji do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, jak również zakresu spraw zleconych tym organom (Dz.U nr 108, poz. 1019). Zgodnie z wskazanym rozporządzeniem dochodzenie mogą prowadzić następujące organy:
- organy Inspekcji Handlowej
- organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
- urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej
- Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 208 prawo telekomunikacyjne)
- Straż Leśna Lasów Państwowych
- Państwowa Straż Łowiecka
Wskazane powyżej organy samodzielnie prowadzą dochodzenia i mogą samodzielnie wnosić akt oskarżenia (bez konieczności jego zatwierdzania przez prokuratora).
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Dodatkowo należy wskazać, iż na mocy szczególnych ustaw również uprawnione do prowadzenia dochodzenia są:
1. strażnicy leśni, nadleśniczy, ich zastępcy, inżynierowie nadzoru, leśniczy i podleśniczy - gdy przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 47 ust. 2 pkt 7 i art. 48 ustawy z 28.9.1991 r. o lasach, t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 45,poz. 435 ze zm.);
2. strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej - gdy przedmiotem przestępstwa jest zwierzyna (art. 39 ust. 2 pkt 7 ustawy z 13.10.1995 r. - Prawo łowieckie, t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zm.);
3. finansowe organy postępowania przygotowawczego (art. 53 § 37 Kodeksu karnego skarbowego) w sprawach o przestępstwa skarbowe.
W związku z przedstawionym wykazem organów uprawnione jest stwierdzenie, iż w obecnej sytuacji w Polsce aparat ścigania jest bardzo rozbudowany.