Śledztwo i dochodzenie

W obecnych czasach aktywność społeczeństwa w głównej mierze przenosi się do cyberprzestrzeni. Każdy zostawiony ślad w Internecie może stanowić dowód elektroniczny w materiale dowodowym. Czy takie dowody nadają się do spraw sądowych?

Każdej osobie zatrzymanej przysługuje prawo do darmowej porady adwokata przed i podczas przesłuchania. Policja ma prawo zatrzymać podejrzanego na 24 godziny.

Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. W postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumiewanie się może w szczególnie uzasadnionym wypadku zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona oraz zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą. Podkreślenia wymaga jednak, że wskazane obostrzenia nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego.

Po otrzymaniu aktu oskarżenia Prezes Sądu dokonuje jego analizy pod kątem wymagań formalnych (tzw. kontrola formalna) a następczo dokonuje tzw. kontroli merytorycznej aktu oskarżenia. Polega to na jego analizie w kontekście zebranego w sprawie materiału dowodowego. Prezes Sądu może wydać zarządzenie o skierowaniu sprawy na posiedzenie celem sprawdzenia, czy sprawy nie należy umorzyć z powodu oczywistego braku podstaw oskarżenia.

Instytucja zwrotu sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia przez niego dochodzenia lub śledztwa jest uprawnieniem sądu, z którego może skorzystać po wpłynięciu aktu oskarżenia a przed rozpoczęciem postępowania. Jest jednym z możliwych elementów tzw. uprzedniej merytorycznej kontroli aktu oskarżenia.

Śledztwo jest główną (podstawową) formą prowadzenia postępowania przygotowawczego. W stosunku do dochodzenia jest bardziej sformalizowane i zajmuje się sprawami o “cięższym rodzaju gatunkowym”. Niniejsze opracowanie przedstawia, w jakich sprawach prowadzone jest śledztwo.

Dochodzenie z założenia jest uproszczoną i szybką formą postępowania przygotowawczego (w stosunku do głównej jego formy tj. śledztwa). W związku z powyższym ustawodawca przewidział wiele różnic formalnych oraz wiele uproszczeń dla śledczych prowadzących sprawę w trybie dochodzenia. Jednym z przejawów tych proceduralnych uproszczeń jest wydawanie przez śledczych istotnych decyzji procesowych bez konieczności ich uzasadniania.

Każdy akt oskarżenia wnoszony przez oskarżyciela podlega wstępnej kontroli tzw. formalnej, która weryfikuje czy spełnia on wszystkie ustawowe formalne wymogi pod rygorem zwrotu aktu oskarżenia w celu uzupełnienia braków.

Merytoryczna następcza kontrola aktu oskarżenia polega na tym, iż sąd rozpoznaje zasadność i słuszność aktu oskarżenia oraz jego dowodowe podstawy już w toku postępowania (tj. po rozpoczęciu przewodu sądowego – odczytaniu aktu oskarżenia). Ten aspekt odróżnia tę formę merytorycznej kontroli od kontroli uprzedniej – dokonywanej przez rozpoczęciem postępowania.

Wirtualne sekcje zwłok do tej pory były rzadkością. Ma to zmienić nowe centrum badawczo-rozwojowe powstające w Łodzi.

Zgodnie z treścią przepisu art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Użyte określenie oznacza, iż jest to moralny obowiązek każdego praworządnego człowieka. Z uwagi na to, iż jest to moralny obowiązek, to za jego naruszenie (tj. nie zgłoszenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa) nie grozi żadna kara, za wyjątkiem wyraźnie prawem przewidzianych szczególnych sytuacji.

Przeszukanie jest czynnością przykrą i uciążliwą dla osób rewidowanych. W związku z tym, co do zasady, nie można jej dokonywać w pomieszczeniach zamieszkałych w porze nocnej, czyli od godziny 22 do godziny 6. Przeszukanie w porze nocnej można przeprowadzić tylko w przypadkach nie cierpiących zwłoki i tylko przy poszukiwaniu osób podejrzanych o przestępstwo poważniejsze, lub dowodów takiego przestępstwa.

Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone w formie śledztwa lub dochodzenia. Stroną tego postępowania jest pokrzywdzony i w związku z tym przysługują mu określone prawa. Może on żądać dopuszczenia do każdej czynności dowodowej, składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa, a także przeglądać akta dotyczące sprawy.

Wniesienie aktu oskarżenia to czynność procesowa kończąca postępowanie przygotowawcze i uruchamiające kolejny etap postępowania karnego – postępowanie sądowe. Jest to wyraz procesowego żądania oskarżyciela aby skazać osobę oskarżoną za przypisane jej w akcie oskarżenia czyny. Każdy akt oskarżenia musi spełniać kilka podstawowych warunków formalnych.

Polska ma bardzo rozbudowany aparat organów ścigania. Wynika to z faktu, iż postępowanie przygotowawcze może być prowadzone przez dużą grupę organów ścigania. W zależności od formy postępowania przygotowawczego mogą je prowadzić różne organy - od wyspecjalizowanych w tych czynnościach prokuratury, czy ABW (w przypadku śledztwa) poprzez organy instytucji, których głównym celem nie jest prowadzenie tych postępowań takich jak organy Inspekcji Handlowej, czy Straży Leśnej Lasów Państwowych (w przypadku dochodzenia).

W toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta (oraz umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii, w tym uwierzytelnionych) jedynie za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta mogą być udostępniane w wyjątkowych przypadkach osobom trzecim. Jest to realizacja tzw. zasady tajności akt postępowania przygotowawczego.

Odpowiedzialność za wypadek komunikacyjny przewiduje artykuł 177 Kodeksu karnego. Przepis ten chroni bezpieczeństwo w komunikacji, a także najbardziej fundamentalne wartości jakimi są zdrowie i życie człowieka.