Zagadnienia wstępne
Przedmiot ochrony omawianego przestępstwa to życie i zdrowie publiczne. Wskazane przestępstwo występuje zarówno w postaci typu uprzywilejowanego jak i typu kwalifikowanego. Jest również przestępstwem wieloodmianowym, kierunkowym (sprawca działa bowiem w określonym celu), formalnym (do znamion przestępstwa nie należy bowiem skutek).
Strona przedmiotowa przestępstwa. Typ uprzywilejowany i kwalifikowany przestępstwa.
Na podstawie art. 59 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zakazanym jest podejmowane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej działanie polegające na:
1. udzielaniu innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej;
2. ułatwianiu ich użycia;
3. nakłanianiu do użycia środka odurzającego lub substancji psychotropowych.
Używanie zakazanych środków psychoaktywnych to zgodnie z art. 4 pkt 31 to wprowadzenie do organizmu człowieka środka odurzającego, substancji psychotropowej niezależnie od drogi podania.
Udzielenie zakazanych substancji to dostarczenie, danie konsumentowi środków odurzających substancji psychotropowych w celu ich użycia.
Umożliwienie użycia środka odurzającego lub substancji psychotropowej oznacza działanie, prowadzące do stworzenia dogodnych warunków innej osobie do użycia środka odurzającego lub substancji psychotropowej.
Zobacz: Przestępstwa narkotykowe
Nakłanianie do użycia środków psychoaktywnych to wszelkie działania, które mają zmierzać do wywołania u innej osoby chęci sięgnięcia po zakazane środki odurzające lub substancje psychotropowe. Omawiane przestępstwo w postaci nakłaniania jest przestępstwem formalnym. Gdyż dla jego bytu obojętnym jest, czy osoba nakłaniana finalnie użyje środka odurzającego lub substancji psychotropowej.
Sprawca ma z założenia działać dla osiągnięcia korzyści majątkowej. Dla możliwości pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej bez znaczenia jest czy sprawca faktycznie taka korzyść majątkową osiągnął.
Działanie wypełniające znamiona przestępstwa określonego w art. 59 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w konkretnym przypadku uznane być może za przypadek mniejszej wagi. Rozwiązanie takie zawsze będzie stanowiło jedynie prawo Sądu nie jego obowiązek. Twierdzenie to ma takie oto konsekwencje praktycznie, że co do zasady brak przyjęcia przez Sąd, że sprawę zakwalifikować można jako przypadek mniejszej wagi nie może stanowić podstawy apelacyjnego zarzutu naruszenia prawa karnego materialnego.
Twierdzenie takie wprost artykułuje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 października 2007 r., stwierdzając, że „Ocena bowiem, czy zachodzi przypadek mniejszej wagi określony w art. 59 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii należy do sądu i uznanie takiego wypadku i zastosowanie wyżej wymienionego przepisu ma charakter fakultatywny. Niezastosowanie zaś określonego przepisu stanowi obrazę prawa materialnego jedynie wtedy, gdy jego zastosowanie jest obowiązkowe. Te same uwagi dotyczą stosowania instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary” ( V KK 173/07). O tym jakimi przesłankami należy się kierować przy ocenianiu czy dane zachowanie może być uznane za przypadek mniejszej wagi dobrze ilustruje wyrok Sądu Apelacyjnego z 21 grudnia 2006 r.,
We wskazanym orzeczeniu Sąd podkreślił, że „Wypadek przestępstwa mniejszej wagi zachodzi, gdy znamiona przestępstwa, przede wszystkim przedmiotowe, cechują się niewysoką społeczną szkodliwością, na tyle niewielką że do takiego sprawcy nie powinno się stosować zwykłych zasad odpowiedzialności za to przestępstwo. Oceny tej nie należy wiązać z osobowością sprawcy, ani z trybem jego poprzedniego życia, zachowaniem po popełnieniu przestępstwa czy z nagminnością takich czynów, nie są to bowiem znamiona przestępstwa. Taką niewielką szkodliwością cechuje się udzielanie znajomym po gramie marihuany; są to przypadki przestępstwa mniejszej wagi”(II AKa 227/06).
Z typem kwalifikowanym omawianego przestępstwa mamy do czynienia w sytuacji kiedy sprawca czynu udziela środki odurzające lub substancje psychotropowe małoletniemu (osoba, która w czasie czynu nie skończyła 18 lat), ułatwia mu ich użycie albo nakłania go do użycia takiego środka lub substancji.
Zobacz: Odpowiedzialność karna
Podmiot przestępstwa
Omawiane przestępstwo ma charakter powszechny, z powyższego wynika, że popełnić może je każdy kto zgodnie z przepisami ogólnymi może ponosić odpowiedzialność karną.
Strona podmiotowa przestępstwa
Przestępstwo wprowadzania do obrotu można popełnić jedynie umyślnie. Jest to przestępstwo kierunkowe, które ze względu na cel działania sprawcy może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim. Omawiane przestępstwo jest przestępstwem kierunkowym, czyli jest znamienne celem osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobiste. Powyższy problem stanowił przedmiot zainteresowania Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 29 sierpnia 2002 r., stwierdził, że „Przestępstwo z art. 46 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii można popełnić jedynie z zamiarem bezpośrednim o szczególnym zabarwieniu - motywacją sprawcy jest osiągnięcie korzyści osobistej lub majątkowej. Istotną cechą każdej korzyści jest zdolność do zaspokajania potrzeb. Rozróżnienie między korzyścią majątkową a osobistą opiera się na kryterium charakteru zaspokojonej potrzeby. Jeżeli jakieś dobro zaspokaja przede wszystkim potrzebę niematerialną, to jest korzyścią osobistą. Zatem korzyść osobista to dobro mające wartość ekonomiczną lub nie, zaspokajające przede wszystkim potrzebę niematerialną sprawcy” (III KK 133/02).
Odpowiedzialność za przestępstwo
Przestępstwo z art. 59 ust. 1 jest występkiem (przestępstwo w typie podstawowym), zagrożonym karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. Typ uprzywilejowany omawianego przestępstwa zagrożony jest alternatywnie karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. Typ kwalifikowany przestępstwa udzielenia narkotyków w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej ze względu na zagrożenie karą jest zbrodnią. Za popełnienie przedmiotowego przestępstwa w typie kwalifikowanym art. 59 ust. 3 przewiduję karę pozbawienia wolności w wymiarze nie niższym niż 3 lata.
Omawiane przestępstwo ścigane jest z oskarżenia publicznego z urzędu.
Zobacz serwis: Prawo karne