W dniu 5 grudnia 2017 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o dokumentach publicznych. Nowa ustawa stworzy skuteczny system bezpieczeństwa dokumentów publicznych
Potrzeba kompleksowego uregulowania kwestii dokumentów publicznych wynika z zagrożeń przestępstwami fałszowania dokumentów, wpływającymi bezpośrednio na bezpieczeństwo państwa i poczucie bezpieczeństwa obywateli.
Do najczęściej spotykanych przestępstw związanych z wykorzystaniem fałszywych dokumentów należą wyłudzenia kredytów i towarów, przestępstwa związane z obrotem towarowym z zagranicą, obrót kradzionymi samochodami. Z informacji Związku Banków Polskich wynika, że rocznie udaremnianych jest około 6 tysięcy prób wyłudzeń kredytów na podstawie fałszywych dokumentów. Zjawisku przestępczości gospodarczej często towarzyszą przestępstwa związane z tworzeniem fikcyjnej tożsamości na podstawie sfałszowanych dokumentów.
Czynnikami sprzyjającymi fałszowaniu dokumentów są: rozproszona produkcja dokumentów, stosunkowo niski poziom zabezpieczeń przed ich fałszowaniem, brak zunifikowanych wzorów wielu dokumentów urzędowych, nasilenie ruchów migracyjnych, a także dynamiczny wzrost działalności grup przestępczych. Przepisy dotyczące dokumentów są rozproszone w blisko 400 aktach prawnych. Brakuje jednolitych standardów zabezpieczeń przed fałszowaniem. Nie ma również organu odpowiedzialnego za kształtowanie polityki w tym obszarze. Konieczne stało się zatem kompleksowe uregulowanie kwestii dokumentów publicznych, nadzorowania ich produkcji, a także działań prewencyjnych i edukacyjnych.
Trzy kategorie dokumentów
Projektowane rozwiązania mają istotne znaczenie dla każdego obywatela, a także dla pewności oraz bezpieczeństwa obrotu prawnego i ekonomiczno-finansowego. W projekcie dokonano klasyfikacji dokumentów publicznych ze względu na ważność. Do pierwszej kategorii zaliczono dokumenty najistotniejsze z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa (np. dowód osobisty, paszport, Karta Polaka, prawo jazdy i dowód rejestracyjny).
W drugiej kategorii znalazły się dokumenty m.in. dotyczące broni, międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych, potwierdzające wykształcenie wyższe oraz świadectwa dojrzałości.
Trzecią kategorią objęto dokumenty mające wpływ na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego i prawnego, w tym koncesje, pozwolenia, licencje, zaświadczenia, świadectwa i certyfikaty związane z bezpieczeństwem transportu, potwierdzające kwalifikacje zawodowe, świadectwa ukończenia szkoły, legitymacje szkolne i studenckie oraz dokumenty uprawniające do różnego rodzaju ulg. Dla poszczególnych kategorii ustalono minimalne zabezpieczenia przed fałszerstwem.
Komisja do spraw dokumentów publicznych
Minister spraw wewnętrznych i administracji otrzyma zadania związane z kształtowaniem polityki bezpieczeństwa dokumentów publicznych. Przy ministrze zostanie utworzona Komisja do spraw dokumentów publicznych, która m. in. będzie brać udział w opracowywaniu nowych wzorów dokumentów. Ustawa określi też wymagania dla wytwórców dokumentów publicznych. Blankiety dokumentów najważniejszych dla bezpieczeństwa państwa będą wytwarzane przez spółkę Skarbu Państwa gwarantującą odpowiedni poziom jakości i bezpieczeństwa produkcji.
Projekt zakłada budowę Rejestru Dokumentów Publicznych, który będzie prowadzony przez MSWiA. Rejestr umożliwi obywatelom dostęp on-line do wzorów obowiązujących dokumentów publicznych z opisem podstawowych zabezpieczeń i sposobu weryfikacji autentyczności dokumentu.
Nowa ustawa rozwiąże problem oferowania tzw. dokumentów kolekcjonerskich, które do złudzenia przypominają dokumenty oryginalne. Proceder ten potencjalnie umożliwia dokonywanie przestępstw związanych z wykorzystaniem fałszywych dokumentów. Zgodnie z projektem, osoba, która będzie wytwarzać, oferować, zbywać lub przechowywać w celu zbycia replikę dokumentu publicznego ma podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.