Korupcja w sensie prawnym jest przestępstwem ściganym z urzędu i podlega karze. Do sankcji należy zaliczyć:
— karę pozbawienia wolności, od miesiąca do 12 lat (do 15 lat przy zbiegu przestępstw)1;
— karę ograniczenia wolności, od miesiąca do 1 roku;
— karę grzywny — art. 33 § 2 k.k., wymierzaną w stawkach dziennych (określa się liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki); jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa 540. Stawka dzienna nie może być niższa niż 10 zł i przekraczać 2 tys. zł; oraz środki karne w postaci:
— zakazu zajmowania określonego stanowiska (np. kontrolera ruchu, diagnosty samochodowego);
— zakazu wykonywania zawodu — 41 § 1 k.k. (np. lekarza, nauczyciela);
— zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej — art. 41 § 2 k.k. (np. działalności budowlanej czy organizowania zawodów sportowych);
— przepadku przedmiotów (wszelkich obiektów materialnych) — art. 44 k.k.;
— przepadku korzyści — art. 45 k.k. (podlegają korzyści uzyskane bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa);
— podania wyroku do publicznej wiadomości;
— świadczenia pieniężnego na określony cel społeczny.
Sądy w przypadku wydawania wyroków za przestępstwa korupcyjne orzekają zwykle karę pozbawienia wolności, ewentualnie z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz karę grzywny.
Grzywna orzekana niezależnie od kary pozbawienia wolności, stanowi dodatkową dolegliwość o charakterze materialnym. Nakładana jest gdy sprawca osiągnął z przestępstwa korzyść majątkową.
Zobacz również: Grzywna a wykonanie kary
Środek karny w postaci przepadku przedmiotów pochodzących z przestępstwa oraz korzyści (lub ich równowartości), np. samochód otrzymany jako łapówka, a także przedmiotów będących jego „produktem”, np. samochód zakupiony za łapówkę, ma na celu przede wszystkim pozbawienie sprawcy tzw. owoców przestępstwa. Służy temu przewidziany przez ustawodawcę obowiązek orzeczenia przez sąd takiego przepadku w sytuacji wydania za przestępstwo korupcji wyroku skazującego.
Natomiast odpowiedzialność podmiotu zbiorowego reguluje zapis art. 416 kodeksu cywilnego, który stanowi, iż osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Dodatkowo ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych2 określa zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary oraz zasady postępowania w przedmiocie takiej odpowiedzialności. Dlatego też podmioty zbiorowe odpowiadają za przestępstwa korupcyjne określone w przepisach: art. 228 k.k., art. 230 k.k., art. 296a k.k., art. 302 § 2 i § 3 k.k., a także art. 46–48 ustawy o sporcie, na zasadzie odpowiedzialności za czyn, którym jest zachowanie osoby fizycznej działającej w interesie tego podmiotu, jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść3.
Zobacz również: Regulacje prawne dotyczące korupcji - poradnik
Wobec podmiotu zbiorowego sąd może orzec karę pieniężną w wysokości od 1 tys. do 20 mln zł, nie wyższą jednak niż 10% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności. Oprócz kary grzywny sąd orzeka przepadek4:
— przedmiotów pochodzących z czynu zabronionego lub które służyły, lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego,
— korzyści majątkowej pochodzącej z czynu zabronionego,
— równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących z czynu zabronionego, jak również wyłączenie prawa do korzystania ze świadczeń publicznych.
Sąd może orzec zakaz:
— promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń,
— korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi,
— korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem,
— ubiegania się o zamówienia publiczne,
— prowadzenia określonej działalności podstawowej lub ubocznej a także podanie wyroku do publicznej wiadomości. Czasowy lub stały zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, przekazanie pod nadzór sądowy względnie sądowy nakaz likwidacji5.
1 W katalogu kar k.k. są jeszcze wymienione kary: 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotnie pozbawienie wolności, które przewidziane są za inne przestępstwa.
2 DzU z 2002 r., nr 197, poz. 1661 ze zm.
3 Por. B. Kolasiński, Obywatelska Karta Antykorupcyjna, Prokuratura Apelacyjna, Szczecin 2005.
4 Art. 8 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
5 Por. B. Kolasiński, wyd. cyt.; por. M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Komentarz…, wyd. cyt.
Zobacz również serwis: Prawo karne
Tekst stanowi fragment publikacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego Poradnik antykorupcyjny dla przedsiębiorców. Przedsiębiorca w środowisku zagrożeń korupcyjnych, Warszawa, maj 2011