Zasada tajności przebiegu narady i głosowania
Jedną z najważniejszych zasad towarzyszących naradzie i głosowaniu nad wyrokiem jest zasada tajności. Chodzi o to, że przebieg tych czynności objęty jest klauzulą tajemnicy i nikt nie może być w żaden prawny sposób zwolniony od jej zachowania. Podczas wskazanej narady nikt nie może być obecny na sali (w pokoju sędziów) z wyjątkiem protokolanta, którego również przewodniczący może wyprosić, uznając jego obecność za zbędną. Reguła ta dotyczy orzekania przez sąd w każdym składzie, w tym również jednoosobowym.
Przebieg narady sędziowskiej w składach wieloosobowych
Narada sędziowska odbywa się osobno nad kwestią winy i kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych oraz wszystkich innych rozstrzyganych kwestii. Przewodniczy jej przewodniczący składu sędziowskiego, który w przypadku powstania wątpliwości co do sposobu i porządku obrad, rozstrzyga je wraz z całym składem orzekającym.
Po dokonanej naradzie (wymianie zdań - tzw. „burzy mózgów”) następuje głosowanie w przedstawionej formie. Jeśli w sprawie występują ławnicy przewodniczący zbiera najpierw od nich głosy (wg wieku ławników od najstarszego), jeśli nie to przewodniczący zbiera głosy od sędziów wg. starszeństwa służbowego. Sam przewodniczący głosuje jako ostatni. Wyjątkiem od opisanej sytuacji jest taka, gdy w sytuacji orzekania przez skład wyłącznie sędziowski sprawozdawca sprawy nie jest przewodniczącym (wówczas on głosuje pierwszy).
Sposób głosowania
Orzeczenia sądowe zapadają większością głosów. Jeżeli zdania tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyska większości wówczas zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania do niego najbardziej zbliżonego, aż do uzyskania większości. Jest to tzw. tworzenie sztucznej większości. Jeśli w toku jej tworzenia powstaną wątpliwości, (np. które zdanie jest najmniej korzystne dla oskarżonego) wówczas rozstrzyga się je w głosowaniu całego składu.
Zobacz serwis: Prawo karne wykonawcze
Instytucja wstrzymania się od głosowania oraz zdania odrębnego
W toku głosowania sądowego możliwe są dwie ciekawe instytucje – wstrzymanie się sędziego od głosu oraz ogłoszenie zdania odrębnego przez sędziego (lub ławnika). Wstrzymanie się sędziego od głosowania następuje w sytuacji, gdy głosował on przeciw uznaniu oskarżonego za winnego. Wówczas nie powinien on głosować nad następnymi kwestiami dotyczącymi wysokości kary etc. W takich sytuacjach głos tego sędziego przyłącza się do głosu najbardziej korzystnego dla oskarżonego.
Jeżeli głosuje 3 sędziów (A, B i C) i sędzia A oraz B jest za skazaniem oskarżonego, a sędzia C nie, to oskarżony zostanie uznany za winnego. Jeżeli natomiast powstaje wątpliwość co do kary: sędzia A żąda pozbawienia wolności, sędzia B tylko grzywny, wówczas głos sędziego C przyłącza się do głosu korzystniejszego dla oskarżonego, czyli do żądania grzywny (co oznacza, iż ona zostanie właśnie orzeczona.
Z kolei instytucja zdania odrębnego polega na tym, że na żądanie sędziego, który głosował inaczej, umieszcza się o tym wzmiankę w orzeczeniu. Wskazuje się wówczas jakiej części wyroku dotyczy zdanie odrębne i kto je zgłosił. Zdanie to może dotyczyć tylko uzasadnienia wyroku. Jeżeli zdanie te ogłosił sędzia wówczas w terminie 7 dni od sporządzenia uzasadnienia wyroku przez cały skład, sędzia ten ma obowiązek uzasadnienia swojego odrębnego zdania. Obowiązek ten nie dotyczy ławnika, który tylko w sentencji wyroku może zgłosić zdanie odrębne (bez konieczności pisania uzasadnienia).
Zagadnienie podpisania orzeczenia
Po przygotowaniu wyroku, jest on podpisywany przez cały skład sędziowski (niezależnie od tego jak ktoś głosował i czy zgłaszane było zdanie odrębne). Jeżeli w sprawie orzekali ławnicy, wówczas uzasadnienie podpisuje tylko przewodniczący (w składzie trzyosobowym) lub dwóch sędziów (w składzie pięcioosobowym) za wyjątkiem sytuacji, gdy zgłaszane jest zdanie odrębne (bo wówczas wyrok podpisują wszyscy członkowie składu sądzącego).
Naturalnie w przypadku braku możliwości uzyskania podpisu jednego z członków składu sędziowskiego jeden z podpisujących wyrok powinien na tym dokumencie poczynić wzmiankę, o tym kto go nie podpisał z podaniem powodu (np. choroby).
Orzekanie przez skład jednoosobowy
W sytuacjach, w których sąd orzeka jednoosobowo (a jest to znacząca większość sytuacji procesowych) naturalnie nie ma miejsca na przedstawione instytucje narady, głosowania etc. Sąd wówczas (po opuszczeniu przez strony sali sądowej) sam w swoim sumieniu i rozumie rozważa treść rozstrzygnięcia, które wyda i podejmuje w tym zakresie suwerenną i niezależną decyzję.
Zobacz serwis: Prawo karne