Art. 281 k.p.k stanowi, że jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy może wydać oskarżonemu list żelazny.
Cytowany przepis zawiera dwie przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby oskarżony mógł wystąpić o wydanie listu żelaznego:
- oskarżony (podejrzany) przebywa za granicą;
- oskarżony złoży oświadczenie, że stawi się do sadu lub prokuratora w oznaczonym terminie.
W przypadku wątpliwości sąd orzekający może przed wydaniem orzeczenia dokonać sprawdzenia okoliczności faktycznych np. ustalić czy oskarżony faktycznie przebywa za granicą.
Wydanie listu żelaznego ma charakter fakultatywny zatem spełnienie powyższych przesłanek nie obliguje sądu do jego wydania. Wydanie listu żelaznego może mieć miejsce zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i sądowego. Brak natomiast podstaw do wydania listu żelaznego w toku postępowania przygotowawczego, po uprawomocnieniu się wyroku skazującego, nawet gdy skazany przebywa za granicą i uchyla się od odbycia kary.
List żelazny wydaje właściwy miejscowo sąd okręgowy.
Treść oświadczenia i obowiązki wnioskującego
W składamy wraz z wnioskiem o wydanie listu żelaznego oświadczeniu oskarżony powinien oświadczyć, że:
- będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym – także na wezwanie prokuratora;
- nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju;
- nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudnić postepowanie.
Jak wynika z powyższego, oskarżony musi poinformować sąd właściwy do wydania listu żelaznego o obranym w Polsce miejscu pobytu i nie może go opuszczać bez zgody sądu.
|podstawa prawna art. 282 § 1 k.p.k.|
Skutki wydania listu żelaznego
Wydanie listu żelaznego gwarantuje oskarżonemu odpowiadanie z wolnej stopy w toku całego postępowania karnego aż do wydania prawomocnego wyroku. List żelazny nie ma zastosowania w postępowaniu kasacyjnym. Wydanie listu żelaznego stanowi ponadto przeszkodę do pozbawienia oskarżonego wolności w toku prowadzonego postępowania karnego w sprawie, w której został wydany. Mowa zarówno o zakazie tymczasowego aresztowania jak i zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu oskarżonego.
List żelazny a ENA
Co do zasady wydanie listu żelaznego nie pozwala na tymczasowe aresztowanie oskarżonego. Zasada ta nie ma jednak zastosowania w przypadku, gdy wobec oskarżonego toczy się inne postępowanie karne. Oznacza to ze skutki wydania listu żelaznego rozciągają się wyłącznie na postępowanie co do którego został on wydany. Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu w innej sprawie jest wobec oskarżonego w pełni skuteczne.
Drugą kwestią jest wydanie ENA, czyli Europejskiego Nakazu Aresztowania, w judykaturze podkreśla się, że wydanie europejskiego nakazu aresztowania nie stanowi przesłanki negatywnej do wydania listu żelaznego, ale obie te instytucje nie mogą funkcjonować łącznie. Oznacza to, że by oskarżony mógł skutecznie wystąpić o wydanie listu żelaznego musi zostać wobec niego uchylony nakaz aresztowania.
Odwołanie listu żelaznego
List żelazny może zostać odwołany przez właściwy miejscowo sąd okręgowy w sytuacji, gdy oskarżony narusza warunki jego wydania, tzn.:
- nie stawia się bez usprawiedliwienia na wezwanie sadu lub prokuratora;
- wydalił się bez pozwolenia sądu poza granice kraju;
- nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień;
- w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie karne.
Aby odwołanie listu żelaznego był możliwe, sąd okręgowy wydający list żelazny musi pouczyć oskarżonego o ciążących na nim obowiązkach.
|podstawa prawna 282 § 2 k.p.k.|
Poręczenie majątkowe
Sąd może uzależnić wydanie listu żelaznego można od złożenia poręczenia majątkowego. Decyzje taką sąd może podjąć z urzędu lub na wniosek prokuratora. W razie odwołania listu żelaznego z powodu naruszenia warunków jego wydania poręczenie majątkowe przepada.
|podstawa prawna 283 k.p.k.|
Zażalenie na postanowienie o odwołaniu listu żelaznego.
Zażalenie przysługuje na:
- postanowienie o odmowie wydania listu żelaznego;
- postanowienie o odwołaniu listu żelaznego;
- postanowienie o przepadku przedmiotu poręczenia i ściągnięcia sumy poręczenia majątkowego.
Zażalenie nie przysługuje natomiast na postanowienie w przedmiocie wydania listu żelaznego.
|podstawa prawna 284 § 2 k.p.k.|
Jak wystąpić o wydanie listu żelaznego?
O wydanie listu żelaznego wystąpić może oskarżony (podejrzany), jego obrońca lub prokurator, sąd może takie orzeczenie wydać również z urzędu.
Do właściwego miejscowo sądu okręgowego kieruje się wniosek o wydanie listu żelaznego zawierający informację o postępowaniu karym toczącym się przeciwko oskarżonemu, adresie, pod którym oskarżony ma zamiar przebywać w Polsce oraz załącza się oświadczenie, w którym oskarżony zobowiązuje się do stawiania się na każde wezwanie sądu lub prokuratora oraz do nienaruszania warunków wydania listu żelaznego opisanych w art. 282 k.p.k. Wniosek należy uzasadnić.