Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego w zakresie złożenia wniosku wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje. Gdy zaś pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, przedmiotowy wniosek, może złożyć osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje. Możliwość złożenia takiego wniosku została ograniczona do sytuacji gdy:
- sprawca pojednał się z pokrzywdzonym,
- szkoda wyrządzona przestępstwem została naprawiona lub sprawca zadośćuczynił wyrządzonej szkodzie.
Negatywną przesłanką uniemożliwiającą zakończenie postępowania na podstawie przepisu art. 59a kk, jest uprzednie skazanie sprawcy za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Co więcej, regulacja ta jest ograniczona tylko do postępowań o występek zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a także o występek przeciwko mieniu zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, jak również o występek określony w art. 157 § 1 kk (średni uszczerbek na zdrowiu).
W przypadku gdy jednym przestępstwem została pokrzywdzona więcej niż jedna osoba do zastosowania przedmiotowej instytucji niezbędnym jest, aby sprawca naprawił szkodę oraz zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie względem wszystkich pokrzywdzonych. Wola wszystkich pokrzywdzonych będzie wówczas decydowała o możliwości zastosowania umorzenia restytucyjnego. Sprawca powinien naprawić szkodę w pełnym zakresie a nie jedynie częściowo. Dopiero bowiem całkowite zadośćuczynienie temu obowiązkowi otwiera drogę do złożenia wniosku o pojednawcze zakończenie sporu.
Zobacz serwis: Kodeks karny
Wniosek w trybie art 59a kk może zostać złożony zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i sądowego. W razie złożenia przedmiotowego wniosku, o jego uwzględnieniu bądź odmowie jego uwzględnienia rozstrzyga prokurator, a gdy złożono go po wniesieniu aktu oskarżenia - sąd. Pomimo złożenia wniosku może nie dojść do umorzenia postępowania jeśli organ dojdzie do przekonania, że w konkretnym stanie faktycznym umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z realizacją celów kary, zarówno o charakterze sprawiedliwościowym jak i prewencyjnym. Do momentu wydania postanowienia o umorzeniu postępowania wniosek może być też cofnięty przez samego pokrzywdzonego. Jako, że cofnięcie wniosku jest dla organu wiążące, postępowanie po jego cofnięciu będzie toczyło się w normalnym trybie.
Konsensualne umorzenie postępowania pozwoli sprawcy uniknąć trwającego często wiele miesięcy procesu oraz odpowiedzialności karnej. W przeciwieństwie do warunkowego umorzenia postępowania umorzenie pojednawcze nie wiąże się z orzeczeniem okresu próby, który niesie za sobą ryzyko podjęcia postępowania. Sprawca, wobec którego postępowanie zostanie umorzone, nie będzie również podlegał wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego a zatem pozostanie osobą niekaraną.