REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Prekluzja dowodowa w sprawach karnych - możliwe skutki nowelizacji KPK

Robert Nogacki
radca prawny
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Czy prekluzja dowodowa w sprawach karnych będzie skutkowała przyspieszeniem postępowania?/Fot. Shutterstock
Czy prekluzja dowodowa w sprawach karnych będzie skutkowała przyspieszeniem postępowania?/Fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Prekluzja dowodowa jest jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych przez nowelizację Kodeksu postępowania karnego. Nowe przepisy weszły w życie 5 października 2019 r. Czy skutkiem tych zmian może być odejście od zasady prawdy materialnej?

Prekluzja dowodowa w sprawach karnych – przyspieszenie postępowania czy odejście od zasady prawdy materialnej?

5 października 2019 r. weszła w życie istotna nowelizacja Kodeksu postępowania karnego (dalej „KPK”). Jedną z najistotniejszych zmian, budzącą też największe kontrowersje, jest wprowadzenie prekluzji dowodowej – ograniczenia terminu składania wniosków dowodowych. Jej głównym celem ma być przyspieszenie postępowania. Jednak faktycznym efektem może okazać się ograniczenie prawa do obrony oskarżonego. Wiele wprawdzie będzie zależało od sądów i praktyki stosowania nowych regulacji, jednak już potencjalne możliwości, które dają sądom nowe przepisy, są bardzo niepokojące.

REKLAMA

Polecamy: Kodeks kierowcy

Oddalenie wniosku dowodowego

Kodeks postępowania karnego w art. 170 § 1 określa sytuacje, w których sąd oddala wniosek dowodowy zgłoszony przez strony. Dotychczas przepis wskazywał, że wniosek dowodowy oddala się, jeżeli:

  1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne;
  2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;
  3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności;
  4. dowodu nie da się przeprowadzić;
  5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

Nowelizacja, o której mowa powyżej, przewiduje kolejną przesłankę: złożenie wniosku dowodowego po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona.

Przepis nie wymaga przy tym spełniania jakichkolwiek innych warunków, związanych m.in. z przydatnością dowodu. Tym samym złożenie wniosku po terminie wskazanym przez sąd lub inny organ procesowy, np. prokuratora, nie będzie skuteczne, nawet jeżeli może on mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W niektórych przypadkach przeprowadzenie dowodu będzie konieczne

Ustawa przewiduje także ograniczenie prekluzji dowodowej – zgodnie z art. 170 § 1a KPK dowód będzie musiał zostać przeprowadzony, nawet gdy został zgłoszony po terminie, jeżeli ma prowadzić do ustalenia:

  1. czy czyn zabroniony został popełniony;
  2. czy czyn stanowi przestępstwo, a jeśli tak, to jakie;
  3. czy przestępstwo zostało popełnione w warunkach recydywy lub sprawca z jego popełnienia uczynił sobie stałe źródło dochodu, lub działał w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa, czy przestępstwo miało charakter terrorystyczny, co jest podstawą do nadzwyczajnego obostrzenia kary;
  4. czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu oskarżonego w zakładzie psychiatrycznym.

REKLAMA

Dowody na te same okoliczności nie zostały objęte prekluzją dowodową także w postępowaniu przed sądem drugiej instancji. Sąd odwoławczy zgodnie z art. 452 § 3 KPK nie oddali więc wniosków dowodowych mających na celu wykazanie wskazanych wyżej okoliczności, nawet jeżeli dowody nie zostały powołane w pierwszej instancji, choć było to możliwe.

Tym samym zasada oddalenia spóźnionych wniosków dowodowych nie będzie miała charakteru bezwzględnego. Kluczowe w postępowaniu kwestie, związane m.in. z ustaleniem popełnienia przestępstwa, będą badane na każdym etapie postępowania. Nie oznacza to jednak, że sytuacja oskarżonego nie ulegnie zmianie. Należy bowiem mieć na uwadze, że w katalogu okoliczności będących przedmiotem dowodzenia, których prekluzja dowodowa nie dotyczy, nie znajdują się istotne okoliczności dotyczące samego sprawcy i przestępstwa, które mogą prowadzić np. do orzeczenia kary łagodniejszego rodzaju lub w niższym wymiarze czy wręcz uniknięcia kary.

Dodatkowo, co zwraca szczególną uwagę, w toku całego postępowania możliwe staje się zgłaszanie wniosków dowodowych, które mają wykazać spełnienie przesłanek nadzwyczajnego obostrzenia kary, natomiast ustawa w tym kontekście nie wspomina o przesłankach nadzwyczajnego jej złagodzenia. Dowodzenie tych drugich jest więc objęte prekluzją dowodową.

Wiele zależy od sądów

Faktyczne znaczenie wprowadzonych zmian zależeć będzie jednak od sądów. Przepis art. 170 § 1 pkt 6 KPK wskazuje wprawdzie na konieczność oddalenia wniosku dowodowego zgłoszonego po terminie, ale o ich wyznaczaniu decydują sądy. Dodatkowo wskazuje się, że przepis mówi o wyznaczonym terminie, nie określa jednak, że taki termin może być wyznaczony jedynie raz w trakcie postępowania. Wydaje się więc, że nic nie stoi na przeszkodzie, by sąd wyznaczał kolejne terminy zgłaszania dowodów w celu faktycznego ustalenia wszystkich istotnych okoliczności w sprawie. To zaś oznacza, że celowe może stać się składanie w postępowaniu wniosków o wyznaczanie kolejnych takich terminów.

Zasada prawdy materialnej powinna pozostać nadrzędna

Możliwość i celowość wyznaczania kolejnych terminów ma silne podstawy w KPK, który w szeregu przepisów wskazuje na konieczność ustalenia prawdy materialnej w sprawie jako nadrzędną zasadę postępowania karnego. Tymczasem regulacje dotyczące prekluzji dowodowej stoją w sprzeczności z tą zasadą. Jeśli bowiem wyznaczony przez organ procesowy termin ma ograniczać powoływanie dowodów, ogranicza on tym samym możliwość ustalenia wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności – w istotny sposób ograniczając przy tym możliwości obrony oskarżonego.

Przepis może mieć wpływ na sytuację oskarżonego

Dla określenia faktycznego znaczenia prekluzji dowodowej kluczowa będzie praktyka stosowania nowych regulacji. Jednak już bez tego widać, że ryzyko związane z wprowadzonymi przepisami jest olbrzymie, a rzeczywiste możliwości skutecznej obrony oskarżonego stoją pod znakiem zapytania. Jednym z wymiarów ograniczenia tego prawa może być konieczność zdefiniowania na nowo taktyki procesowej, która nierzadko ma olbrzymi wpływ na rozstrzygnięcie. W świetle nowych regulacji trudno będzie bowiem pozwolić sobie na powoływanie w pierwszej kolejności jedynie kluczowych dowodów w sprawie, pozostawiając na dalszy etap dowody o pozornie mniejszym znaczeniu, które jednak mogą mieć rozstrzygające znaczenie. Wszystko to sprawia, że możliwości obrony stają się ograniczone, a znaczenie wyboru doświadczonego obrońcy już na początkowym etapie postępowania będzie znacznie istotniejsze niż dotychczas.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.

Polecamy serwis: Prawo karne

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Samochody do 300 000 zł lub 230 000 zł. PFRON. Niestety istotna jest kolejność zgłoszenia [Dopłaty dla osób niepełnosprawnych]

Wnioski są przyjmowane od 3 marca 2025 r. (start godz. 10). Po upływie terminu składania wniosków w danej turze naboru PFRON utworzy listę rankingową złożonych wniosków, ułożoną według sumy liczby punktów za spełnianie poszczególnych kryteriów. Niestety w dalszym ciągu decyduje kolejność zgłoszenia dla wniosków z taką samą liczbą punktów. Powoduje to, że pomimo, iż formalnie osoby niepełnosprawne nie muszą być złożone 3 marca, to i tak opłaca się je złożyć jak najwcześniej. Szkoda, że PFRON nie zmienił tego.

Komunikat: W 2025 r. dwa razy jednorazowa pomoc. Kwota 2671,44 zł. W 2024 r. skorzystało 12824 osób w tym 7896 kombatantów

W 2025 r. budżet UdSKiOR przeznaczony na wsparcie Kombatantów i Działaczy Opozycji Antykomunistycznej to 69,6 mln zł i będzie wyższy od 2024 r. o 68 proc. Podwyższy go dodatkowe 20 mln zł. na leczenie sanatoryjne, rehabilitację ambulatoryjną, aparaty słuchowe i pomoc finansową.

Jak rozliczyć w PIT działalność nierejestrowaną? Tak można obniżyć wysokość uzyskanego przychodu

Prowadzenie działalności nierejestrowanej cieszy się coraz większą popularnością. Jest tak między innymi dlatego, że wysokość przychodu, który można uzyskać zarobkując w tej formie, stale rośnie. Jednak czy wiesz, jak rozliczyć uzyskanie w tej sposób przychody w zeznaniu podatkowym?

Nie podwyższony lecz obniżony (!) wiek emerytalny dla mężczyzn po 25 latach pracy. Kolejna grupa zawodowa chce takiego przywileju

Tym razem straż miejska. Postulat objęcia jej obniżonym wiekiem emerytalnym trafił do rządu ze strony samorządowców za pośrednictwem posłów, którzy złożyli interpelację do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zmiany ustawy o strażach gminnych w zakresie uprawnień emerytalnych.

REKLAMA

W 2025 roku prawie 28 tys. złotych kary za złożenie informacji PIT-11 po terminie. Jeśli jesteś płatnikiem, nie zwlekaj z wysyłką

Płatnicy muszą wysłać PIT-11 do urzędów skarbowych. Ten formularz zawiera ważne informacje umożliwiające podatnikom dokonanie rocznego rozliczenia podatku. Są dwa kluczowe terminy na złożenie tej informacji. Za przekroczenie terminu grozi prawie 28 tys. złotych kary grzywny.

E-doręczenia 2025. Baza adresów elektronicznych [Pytania i odpowiedzi]

E-doręczenia 2025 - artykuł zawiera pytania i odpowiedzi dotyczące BAE czyli baza adresów elektronicznych. Czym e-doręczenia różnią się od ePUAP? Gdzie składa się wniosek o adres BAE? Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą też musi mieć skrzynkę e-doręczeń?

Czy od kontenera trzeba zapłacić podatek od nieruchomości? Jeśli stoi na twojej działce, lepiej sprawdź, jak od 1 stycznia 2025 roku zmieniły się przepisy

Od 1 stycznia 2025 roku przepisy o podatku od nieruchomości zostały znowelizowane. Zmiany dotyczą między innymi opodatkowania budowli. Czy kontener jest budowlą i trzeba go opodatkować? Sprawdź, jak zmieniły się przepisy.

1200 zł świadczenia na dziecko w 2025 r. Od 1 lutego 2025 r. można składać wnioski na część kwoty

Od 1 lutego 2025 r. rozpocznie się przyjmowanie wniosków na jedno ze świadczeń przysługujących na dzieci w 2025 r. Gdzie należy składać wnioski? Kiedy złożyć poszczególne wnioski? Kiedy nastąpi wypłata świadczenia?

REKLAMA

Z czego składa się orzeczenie o niepełnosprawności? [Przykłady]

Orzeczenie o niepełnosprawności składa się z kilku ważnych elementów. Niektóre z nich mają istotny wpływ na zakres możliwej pomocy. Na zatem zwrócić szczególną uwagę?

Sankcja kredytu darmowego. Czy Sąd Najwyższy każe bankom zwracać kredytobiorcom odsetki, prowizje i opłaty?

Sąd Najwyższy w Polsce stoi przed wyzwaniem rozstrzygania jednego z najważniejszych zagadnień dotyczących tzw. sankcji kredytu darmowego. Ta instytucja, wynikająca z ustawy o kredycie konsumenckim, może przynieść znaczące zmiany zarówno dla kredytobiorców, jak i dla instytucji finansowych. W obliczu rosnącej liczby sporów między bankami a konsumentami, decyzja Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III CZP 3/25, zarejestrowanej 22 stycznia 2025 roku, nabiera szczególnego znaczenia.

REKLAMA