Kwestię wymagań, jakie musi spełnić osoba uprawniona, która będzie prowadziła mediację w sprawach karnych reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych z dnia 7 maja 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 716 ) ( dalej jako: rozporządzenie).
Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy
Zgodnie z treścią § 4 powyższego rozporządzenia do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego jest uprawniona osoba, która:
- posiada obywatelstwo polskie
- korzysta z pełni praw publicznych
- ma pełną zdolność do czynności prawnych
- ukończyła 26 lat
- zna język polski w mowie i piśmie
- nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe
- posiada umiejętności i wiedzę w zakresie prowadzenia postępowania mediacyjnego, rozwiązywania konfliktów i nawiązywania kontaktów międzyludzkich
- daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków
- została wpisana do wykazu.
Jak widać ustawodawca we wskazanym rozporządzeniu umieścił katalog wymagań, które musi spełnić osoba uprawniona do przeprowadzenia mediacji. Dodatkowo osoba uprawniona do prowadzenia postępowania mediacyjnego powinna posiadać szereg umiejętności, jak i predyspozycji, które będą jej pomocne w pośredniczeniu pomiędzy podejrzanym (oskarżonym) a pokrzywdzonym. Oprócz umiejętności i wiedzy, które są nieodzownym elementem, który charakteryzuje dobrego mediatora, powinien on znać odpowiednie techniki i narzędzia w zakresie prowadzenia postępowania mediacyjnego oraz potrafić z nich korzystać. Zapewne może to być umiejętność prowadzenia negocjacji i nakłonienia stron (podejrzanego/oskarżonego i pokrzywdzonego) do zawarcia ugody, a w efekcie jej skutecznego wykonania. To nie osoba uprawniona ma rozwiązać zaistniały spór czy konflikt istniejący pomiędzy stronami (oskarżonym a pokrzywdzonym) – ma ona być ich „przewodnikiem” i pomóc im w osiągnięciu porozumienia. Osoba uprawniona prowadząca mediację nie powinna i nie może proponować im żadnych rozwiązań. Ma to być porozumienie wypracowane przy jej pomocy, ale przez same strony (podejrzanego/oskarżonego i pokrzywdzonego). Osoba uprawniona jest gwarantem prawidłowości przebiegu postępowania mediacyjnego w postępowaniu karnym.
Zgodnie z art. 23 a § 3 Kodeksu postępowania karnego (dalej jako k.p.k.[1]) postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40 i art. 41 § 1 k.p.k., czynny zawodowo sędzia, prokurator, asesor prokuratorski, a także aplikant wymienionych zawodów, ławnik, referendarz sądowy, asystent sędziego, asystent prokuratora oraz funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw. Przepis art. 42 stosuje się odpowiednio.
Osoby te nie mogą prowadzić mediacji, a taka sytuacja nie powinna zaistnieć, gdyby jednak się zdarzyła osoby te należy bezwzględnie wykluczyć z postępowania mediacyjnego.
Wpisu na listę osób uprawnionych do prowadzenia mediacji w sprawach karnych dokonuje prezes sądu okręgowego na wniosek osoby zainteresowanej, która spełnia wszystkie wymagania określone w Rozporządzeniu. Prezes sądu okręgowego prowadzi listy osób uprawnionych do prowadzenia mediacji w sprawach karnych.
Dokonując wpisu prezes sądu okręgowego wydaje decyzję administracyjną, od której w przedmiocie wpisu służy odwołanie do prezesa sądu apelacyjnego. Wpis do wykazu zawiera następujące dane:
- Imię i nazwisko oraz datę urodzenia osoby uprawnionej
- Adres do korespondencji osoby uprawnionej
- Numer telefonu, adres poczty elektronicznej osoby uprawnionej
Powyżej wskazane elementy wpisu mają charakter obligatoryjny, a wykaz osób uprawnionych do prowadzenia mediacji w sprawach karnych zamieszczony jest na stronie internetowej Sądu Okręgowego i ma on charakter jawny.
Osoba uprawniona ma obowiązek zawiadomić prezesa sądu okręgowego, o każdej zmianie danych, które zawiera wpis, a także o utracie, któregokolwiek z warunków, który jest konieczny, aby mogła prowadzić postępowania mediacyjne. Do warunków tych zalicza się: posiadanie obywatelstwa polskiego, korzystanie z pełni praw publicznych, posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, umiejętność posługiwania się językiem polskim w mowie i piśmie, posiadanie umiejętności i wiedzy w zakresie przeprowadzania postępowania mediacyjnego, rozwiązywania konfliktów i nawiązywania kontaktów międzyludzkich, a także osoba ta nie może być prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Osoba uprawniona ma obowiązek zawiadomić prezesa sądu okręgowego w terminie 14 dni od dnia zaistnienia zmiany lub utraty spełnienia warunku. Po otrzymaniu zawiadomienia o zmianie danych lub utracie któregokolwiek z powyższych warunków prezes sądu okręgowego dokonuje aktualizacji wykazu.
Podsumowując, postępowanie mediacyjne w postępowaniu karnym mogą prowadzić osoby uprawnione, które spełniają warunki określone w § 4 rozporządzenia i uzyskały wpis na listę osób uprawnionych do prowadzenia postępowania mediacyjnego w sprawach karnych prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego, oraz wobec których nie zachodzą przesłanki wyłączenia określone w art. 40 i 41 k.p.k.
[1] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, (Dz.U. z 2018 r., poz. 1987 ze zm.)
Polecamy serwis: Prawo karne