Prekluzja dowodowa w procesie karnym – jak z tym walczyć?
REKLAMA
REKLAMA
Nowa podstawa oddalenia wniosku dowodowego
REKLAMA
Tytułem wstępu wskazać należy, iż prekluzja dowodowa jest pochodną nowego przepisu art. 170 § 1 pkt 6 k.p.k. Zgodnie z jego treścią wniosek dowodowy podlegać będzie oddaleniu, jeżeli został on złożony po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona. Co do zasady sąd powinien zatem oddalić każdy „spóźniony” dowód. Mówić tu w konsekwencji należy o prekluzji dowodowej.
REKLAMA
Nowy art. 170 § 1a k.p.k. wprowadza jednak wyjątek od wskazanej zasady. Otóż sąd nie będzie władny oddalić wniosku dowodowego, jeśli będzie on zmierzał do wykazania okoliczności, która ma istotne znaczenie dla ustalenia tego, (1) czy został popełniony czyn zabroniony, (2) czy stanowi on przestępstwo i jakiego typu, (3) czy zachodzą podstawy do nadzwyczajnego obostrzenia odpowiedzialności karnej, lub (4) czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu w zakładzie psychiatrycznym. W tym zakresie prekluzja dowodowa jest wyłączona. Dowody na tę okoliczność będzie można powoływać na dotychczasowych zasadach – do czasu zakończenia postępowania w II instancji. Okoliczność tę potwierdza zresztą nowy art. 452 § 3 k.p.k. Co symptomatyczne, dowody na okoliczności wypływające na łagodniejszy wymiar kary – odmiennie od okoliczności obciążających – objęte są prekluzją.
Polecamy: Serwis Inforlex Przeciwdziałanie praniu pieniędzy – procedury
Obrona w warunkach prekluzji dowodowej
Zauważyć należy w pierwszej kolejności, iż dowody na kluczowe dla sprawy okoliczności – sprawstwa oraz zawinienia – są wolne od prekluzji. Zważywszy, że przyjęta linia obrony ukierunkowana jest najczęściej na wykazanie, iż oskarżony nie popełnił zarzuconego mu czynu, w tym zakresie prekluzja dowodowa nie powinna ograniczać obrońcy. Jak wynika zresztą z uzasadnienia projektu nowelizacji, zamierzano ukrócić w szczególności dowody na okoliczności wpływające na wymiar kary.
REKLAMA
Założyć można, że wobec takiej redakcji art. 170 § 1a k.p.k. większość wniosków dowodowych zawierać będzie uzasadnienie ukierunkowane na wykazanie istotnego znaczenia powoływanego dowodu dla ustalenia podstaw odpowiedzialności karnej. Nie jest to przy tym całkowicie niedorzeczne. Rozmaite okoliczności wypływające na łagodniejszy wymiar kary, w tym zastosowanie instytucji probacyjnych jak warunkowe zawieszenia wykonania kary, często mogą wpływać na kwestię karygodności (znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu) bądź zawinienia (anormalna sytuacja motywacyjna). Co więcej, okoliczności te mogą się pokrywać z okolicznościami natury podmiotowo-przedmiotowej, przesądzającymi o realizacji typu uprzywilejowanego danego przestępstwa w postaci „wypadku mniejszej wagi”. W tym stanie rzeczy mówić by już można o dowodach na okoliczność tego, czy popełniony czyn stanowi przestępstwo, a jeśli tak – jakiego typu. Pamiętać należy, iż przestępstwem jest dopiero czyn odpowiadający ustawowemu opisowi przestępstwa – karygodny i zawiniony.
Uwagę warto również zwrócić na redakcję samego art. 170 § 1 pkt 6 k.p.k. W przepisie tym mowa jest mianowicie o terminie zakreślonym przez organ procesowy. Z jego treści bynajmniej jednak nie wynika, iż termin taki można zakreślić tylko raz wciągu postępowania. Odwołując się w tym kontekście do regulacji procesu cywilnego, w zależności od aktualnego stanu sprawy sąd mógłby określić nowy termin składania wniosków dowodowych. Mając na uwadze, że sąd karny w dalszym ciągu pozostaje związany zasadą prawdy materialnej i powinien dążyć do poczynienia prawdziwych ustaleń w sprawie, dodatkowe dowody mogą być mu pomocne. Choć sąd może przeprowadzać dowody z urzędu, o niektórych środkach dowodowych wiedzę mogą mieć tylko strony. W mojej ocenie nie jest zasadniczo wykluczone, iż także w procesie karnym wykształci się praktyka składania przez pełnomocników lub obrońców wniosków do sądu o wyznaczenia dodatkowego terminu na złożenie wniosku dowodowego.
Uwagi końcowe
Najbliższy czas pokaże, czy ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw stanie się prawem obowiązującym. Nie ulega wątpliwości, iż wprowadzane zmiany w sposób dotkliwy ingerują w prawo oskarżonego do obrony. Choć walka z prekluzją dowodową nie będzie wykluczona, obrońcy i pełnomocnicy mieć będą na pewno pod górkę.
Polecamy serwis: Postępowanie karne
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat