Jeżeli popełniłeś wykroczenie, uprawniony funkcjonariusz może nałożyć na Ciebie mandat tylko w dwóch sytuacjach:
• gdy zostałeś schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, np. Policjant zatrzymał Augustyna za przekroczenie prędkości. Policjant widział jak Augustyn przekraczał prędkość i ma dowód w postaci odczytu z urządzenia rejestrującego prędkość.
• w sytuacji, gdy uprawniony funkcjonariusz pod Twoją nieobecność stwierdzi naocznie popełnienie przez Ciebie wykroczenia albo zrobi to za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego (np. fotoradar), a nie zachodzi wątpliwość, że to Ty jesteś sprawcą wykroczenia, np. Bogumiła jechała do swojej ciotki na imieniny, była już mocno spóźniona, więc bardzo się spieszyła, nie bacząc na ograniczenia prędkości. W pewnym momencie na poboczu zobaczyła błysk stał tam fotoradar, który zrobił jej zdjęcie i zarejestrował prędkość z jaką jechała. Mimo, że nie było w okolicy żadnego policjanta, który mógłby ją zobaczyć, Bogumiła dostanie mandat, gdyż na zdjęciu dokładnie widać, że to ona złamała przepisy ruchu drogowego.
Nałożenie mandatu nie może nastąpić w pierwszej sytuacji po upływie 14 dni od ujawnienia wykroczenia, a w drugim wypadku – po upływie 30 dni od ujawnienia wykroczenia (por. art. 97 § 1 k.p.w.). Po upływie powyższych terminów odpowiednia służba może jedynie skierować wniosek o ukaranie sprawcy wykroczenia do sądu, gdzie zostanie przeprowadzona normalna rozprawa.
Zobacz: Kiedy nie orzeka się grzywny?
Kiedy mogę dostać mandat za wykroczenie skarbowe?
Mandat w postępowaniu w sprawach o wykroczenia skarbowe co do zasady może nakładać organ finansowy postępowania przygotowawczego, czyli urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej bądź urząd celny. Mandat nie może zostać nałożony w sytuacji, jeżeli wykroczenie skarbowe, które popełniłeś, spowodowało powstanie szkody, chyba że do chwili przyjęcia mandatu szkoda ta została naprawiona (np. gdy zapłaciłeś należny podatek czy też cło). Nie ma też możliwości nałożenia mandatu karnego w sytuacji, gdy czyn, którego się dopuściłeś, jest jednocześnie przestępstwem skarbowym i wykroczeniem skarbowym. Odpowiedni organ nie będzie mógł nałożyć na Ciebie mandatu także wtedy, gdy jakaś osoba wystąpiła z żądaniem wydania jej rzeczy, w posiadanie których wszedłeś w wyniku popełnionego wykroczenia skarbowego (por. art. 136, 137, 139 k.k.s.).
Z jakimi rodzajami mandatów mogę się spotkać?
Istnieją trzy rodzaje mandatów.
I. Mandat gotówkowy, który musisz od razu zapłacić funkcjonariuszowi, który Ci go wystawia. Taki mandat możesz dostać tylko w sytuacji, gdy przebywasz w Polsce tymczasowo lub nie masz stałego miejsca zamieszkania albo pobytu (por. art. 98 § 2 k.p.w., por. art. 138 § 1 pkt 1, § 2, 3 k.k.s.).
II. Mandat kredytowany, który dostajesz bezpośrednio od odpowiedniego funkcjonariusza za potwierdzeniem odbioru i jesteś zobowiązany do jego zapłacenia w ciągu 7 dni od jego przyjęcia. Jest to najczęściej występująca forma mandatu (por. art. 98 § 3, 100 k.p.w., art. 138 § 1 pkt 2, § 5 k.k.s.).
III. Mandat zaoczny, który możesz dostać w sytuacji, gdy funkcjonariusz, który go wystawia, nie zastanie Cię na miejscu popełnienia wykroczenia, a nie zachodzą wątpliwości co do tego, że to właśnie Ty popełniłeś konkretne wykroczenie. Mandat taki funkcjonariusz pozostawi Ci w takim miejscu, żebyś mógł go jak najszybciej znaleźć. Z tego rodzaju mandatem nigdy nie zetkniesz się w postępowaniu w sprawach o wykroczenia skarbowe (por. art. 98 § 4 k.p.w., art. 138 k.k.s).
Czy muszę przyjąć mandat?
Nie, nie masz takiego obowiązku. Masz prawo odmówić przyjęcia mandatu, ale konsekwencją tego będzie skierowanie przeciwko Tobie do sądu wniosku o ukaranie (w przypadku wykroczeń) lub aktu oskarżenia (w przypadku wykroczeń skarbowych). Oznacza to, że zawsze masz możliwość, aby Twoją sprawę rozpoznał sąd (por. art. 97 § 2, 3, art. 99 k.p.w., art. 137 § 3, art. 139 § 1 k.k.s.).
Czy mogę coś zrobić w sytuacji, gdy przyjąłem mandat (dot. Mandatu kredytowanego) lub go zapłaciłem (dot. mandatu zaocznego), a później doszedłem do wniosku, że wolałbym zostać osądzony przez sąd?
Niestety nie. Żeby sprawa trafiła do sądu nie możesz przyjmować mandatu kredytowanego, ani płacić mandatu zaocznego. Odpowiednio przez przyjęcie bądź zapłacenie mandatu zgadzasz się na wymierzoną nim karę i tym samym tracisz prawo do rozpoznania Twojej sprawy przez sąd. Dlatego jeśli chcesz w postępowaniu o wykroczenie bronić swoich racji przed sądem, musisz powiedzieć o tym funkcjonariuszowi chcącemu wystawić Ci mandat i odmówić jego przyjęcia (w wypadku mandatu kredytowanego) lub nie zapłacić mandatu zaocznego (por. art. 99 k.p.w., por. art. 139 § 1 k.k.s.).
Jedynie w przypadku, gdy mandat został nałożony za czyn, który nie jest czynem zabronionym jako wykroczenie, możesz w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu złożyć do sądu wniosek o jego uchylenie (por. art. 101 k.p.w.).
Zobacz serwis: Postępowanie karne
Tekst pochodzi z poradnika wydanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości: "Obywatel w postępowaniu karnym" współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.