Definicja pokrzywdzonego w procesie karnym
Definicja pokrzywdzonego została uregulowana w art. 49 Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.). Zgodnie z §1 pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. W tym miejscu, celem wyjaśnienia należy przytoczyć fragment wyroku SA w Warszawie o sygn. akt II AKa 400/18 z dnia 29 października 2018 roku, z którego wynika, że "definicja pokrzywdzonego posiada charakter materialno-procesowy, bowiem uzyskanie statusu pokrzywdzonego w procesie następuje z chwilą ustalenia związku między przestępstwem, o które toczy się postępowanie, a naruszonym lub zagrożonym dobrem prawnym. Przy ocenie natomiast czy doszło do bezpośredniego naruszenia lub zagrożenia dobra prawnego danego podmiotu, analizie należy poddać okoliczności czynu będącego przedmiotem postępowania tak, aby w każdym jednostkowym wypadku możliwe było ustalenie związku pomiędzy znamionami czynu a zagrożeniem dobra prawnego konkretnego podmiotu".
Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019
W dalszej części omawianej problematyki, zgodnie z § 2 pokrzywdzonym może być także niemająca osobowości prawnej: instytucja państwowa lub samorządowa. Nadto pokrzywdzonym może być inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Jako przykład pokrzywdzonego w rozumieniu § 2 można wskazać spółkę jawną, co wynika z postanowienia SA w Katowicach o sygn. akt II AKz 717/15 z dnia 5 stycznia 2016 roku.
Zgodnie z § 3 za pokrzywdzonego uważa się również zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia. Dodatkowo jeżeli mamy do czynienia z przestępstwami przeciwko prawom osób wykonujących pracę, to zgodnie z § 3a w sytuacjach, o których jest mowa w art. 218 (tj. złośliwe naruszanie praw pracowniczych), art. 218a (tj. powierzanie wykonywania pracy w handlu wbrew zakazowi), art. 219 (tj. niezgłoszenie danych), art. 220 (tj. narażenie na niebezpieczeństwo), art. 221 (tj. niezawiadomienie o wypadku) oraz w art. 225 § 2 (tj. zakłócenie kontroli ekologicznej) Kodeksu karnego, organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.
Organ wykonujący prawa pokrzywdzonego
W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji lub jednostki organizacyjnej, o której mowa w § 2, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji lub jednostki organizacyjnej, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania (§4).
Omawiając pojęcie pokrzywdzonego należy jeszcze zwrócić uwagę na art. 51 k.p.k., w myśl którego, zgodnie z §1 za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu. Zaś w sytuacji gdy pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (§2). Z kolei, gdy pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje (§3). W tym miejscu celem doprecyzowania warto przytoczyć postanowienie SN o sygn. akt V KK 29/16 z dnia 12 kwietnia 2016 roku, z którego wynika, że "na gruncie art. 51 § 2 i §3 k.p.k, które mówią o wykonywaniu praw pokrzywdzonych małoletnich, ubezwłasnowolnionych oraz osób nieporadnych przez ich przedstawicieli ustawowych, względnie osoby, pod których pieczą pozostają, nie jest wymagane, by osoby te, w ramach wykonywania praw pokrzywdzonego, w celu skutecznego złożenia wniosku o ściganie sprawcy przestępstwa, musiały uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Interwencję tego sądu postuluje się natomiast w razie niezłożenia w określonej sytuacji wspomnianego wniosku przez przedstawiciela ustawowego lub osobę sprawującą nad pokrzywdzonym pieczę."
Polecamy serwis: Pokrzywdzony