W odniesieniu do kwestii pozwu cywilnego w procesie karnym należy wskazać, iż za ideą przyjęcia takiego rozwiązania przemawiał w założeniu interes pokrzywdzonego, który może dochodzić swoich praw cywilnych (odszkodowania) w jednym procesie.
Największą zaletą powództwa cywilnego jest to, że wnoszone jest ono za darmo – w przeciwieństwie do zwykłego procesu cywilnego. Koszty tego postępowania są wprawdzie rozliczane, ale dopiero pod koniec postępowania karnego.
Poza powyższym aspektem formalnym w zasadzie powództwo cywilne w procesie karnym nie różni się od zwykłego powództwa. Oznacza to, iż musi ono spełniać dwa rodzaje wymogów: formalne oraz merytoryczne. Zostają one przedstawione poniżej.
Wymogi formalne
Pozew cywilny składany jest do sądu karnego, w którym toczy się postępowanie karne. Trzeba to zrobić na piśmie, najpóźniej do momentu otwarcia przewodu sądowego. Jest to termin nieprzekraczalny. Pozew ten można sporządzić samemu lub powierzyć jego sporządzenie i złożenie umocowanemu do tego pełnomocnikowi.
Wśród innych formalnych aspektów pozwu wskazać należy, iż musi on zawierać:
- oznaczenie osoby, która pozew wnosi;
- oznaczenie osoby, przeciw której jest kierowany pozew (oskarżonego wraz z jego adresem, ujawnionym w aktach sprawy karnej);
- oznaczenie wartości przedmiotu sporu, czyli łącznej kwoty, jaką się pokrzywdzony domaga.
Pozew musi zawierać wskazanie czego dokładnie domaga się pokrzywdzony (wysokość szkody, utraconych korzyści, odsetki, zadośćuczynienie). Musi być on również podpisany przez pokrzywdzonego.
Istotne jest również to, iż pozew musi być złożony w co najmniej 2 egzemplarzach: dla sądu i dla oskarżonego (lub w większej liczbie jeżeli jest więcej oskarżonych).
Zobacz serwis: Pozwy
Wymogi merytoryczne
W zakresie treści merytorycznej pozwu cywilnego ważne jest, aby pozew zawierał uzasadnienie żądań w nim zawartych.
Na powodzie cywilnym ciąży również ciężar dowodowy co do jego twierdzeń, co oznacza, iż musi on również wskazać wnioski dowodowe czyli powołać dowody na swoje twierdzenia (odpowiednie dokumenty, świadkowie etc.). Można opierać się tu na dowodach przywołanych przez prokuratora w akcie oskarżenia (bo może się tak zdarzyć, iż pokrywają się one w pełni z tezami, które zgłasza prokurator np. ten sam świadek widział zbicie szyby i zna jej wartość) ale dozwolone jest również przedstawianie nowych (innych) wniosków dowodowych.
Inne uwagi o powództwie cywilnym - czy jest ono lepsze od wniosku o naprawienie szkody z art. 46 § 1 Kodeksu karnego?
Należy wiedzieć, że pozew cywilny nie jest jedynym środkiem dochodzenia roszczeń cywilnych przez pokrzywdzonego w procesie karnym, chociaż jest to środek za pomocą którego można zgłaszać największe żądania (bo standardowo obok naprawienia szkody rzeczywistej można domagać się odsetek, zadośćuczynienia oraz tzw. utraconych korzyści).
De facto w procesie karnym najczęściej wykorzystanym środkiem dochodzenia przez pokrzywdzonego roszczeń jest naprawienie szkody, które swym zakresem obejmuje jedynie szkodę rzeczywistą lub zadośćuczynienie. Wniosek taki również nie kosztuje, może on być złożony do końca składania przez pokrzywdzonego pierwszych zeznań na rozprawie.
Zaletą tego środka jest jednak to, że zawsze jest orzekany w procesie karnym, jeśli oskarżony zostaje skazany. Reguła ta nie ma zastosowania w stosunku do powództwa cywilnego albowiem konstrukcja przepisów Kodeksu postępowania karnego pozwala na pozostawienie powództwa cywilnego bez rozpoznania w wielu przypadkach np., gdy okaże się, iż roszczenie nie wiąże się bezpośrednio z zarzutami aktu oskarżenia lub też okaże się, iż potrzebny jest współudział innych osób, które nie uczestniczą w procesie karnym. W takim przypadku roszczenia te można podtrzymać przed sądem cywilnym.
Do decyzji pokrzywdzonego należy zatem każdorazowo decyzja – dochodzić wszystkich roszczeń razem jednym pozwem cywilnym przy istniejącej możliwości, iż nie zostaną w ogóle rozpoznane przez sąd karny lub dochodzić części roszczeń, ale być w 100% pewnym iż zostaną one uwzględnione w razie skazania oskarżonego.
Zobacz serwis: Sprawy karne