Obrona z urzędu
Zgodnie z art. 78 par 1 Kodeksu postępowania karnego („kpk”) oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Sąd, na podstawie art. 79 kpk, powinien wyznaczyć obrońcę również, gdy oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy oraz gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności oraz gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę. Oskarżony także musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności.
Zobacz również: Zakaz rozmów telefonicznych aresztowanego z obrońcą – niekonstytucyjny
Koszty działania obrońcy
W takim wypadku oskarżony, któremu został wyznaczony z urzędu nie jest zobowiązany do pokrywania kosztów działania obrońcy, w tym jego wynagrodzenia. Niepłacone koszty obrony z urzędu, zgodnie z art. 618 par 1 pkt 11) kpk, należą do wydatków pokrywanych przez Skarb Państwa.
Wysokość kosztów obrony
Koszty obrony z urzędu przez adwokatów ustalane są na podstawie stawek opłat za czynności adwokackie, określonych w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu („Rozporządzenie”). Zgodnie z § 19 Rozporządzenia koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują:
- opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych za poszczególne czynności o których mowa w rozdziałach Rozporządzeniu oraz
- niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata.
Koszty w orzeczeniu kończącym postępowanie
Jednakże, w myśl art. 626 §1 kpk, w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd określa, kto, w jakiej części i zakresie ponosi koszty procesu. Oznacza to, że oskarżony w wyroku może zostać obciążony również kosztami nieopłaconej pomocy prawnej adwokata z urzędu. Jak podkreśla się w orzecznictwie: Dopuszczalne w świetle art. 623 k.p.k. i art. 78 § 1 k.p.k. jest wstępne zwolnienie od opłaty i ustanowienie obrońcy z urzędu, a na zakończenie postępowania, zgodnie z treścią art. 626 § 1 k.p.k. zasądzenie kosztów od oskarżonego lub od skazanego. Decyzja taka powinna być jednak uzasadniona (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2010 roku, sygn. akt: II KZ 6/10). Uzasadnieniem takiego rozstrzygnięcia może być wystąpienie nowych lub ujawnienie nieznanych okoliczności, które powodują, że wstępna decyzja o zwolnieniu od opłaty i ustanowieniu obrońcy z urzędu z powodu niezamożności oskarżonego lub skazanego była błędna. Mogą należeć do nich ukrycie przez oskarżonego jego rzeczywistej sytuacji majątkowej lub jej późniejsza poprawa.
Polecamy serwis: Sprawy karne
Autor: Artur Stosio, adwokat, Kancelaria Radców Prawnych Marek Zdanowicz i Wspólnicy Sp. k.