Dopuszczalna liczba obrońców i sposób ich ustanowienia
W procesie karnym oskarżony może mieć od jednego do trzech obrońców w jednym procesie. Mogą oni pochodzić z wyboru (czyli być wybrani przez oskarżonego na mocy jego porozumień z nimi) lub mogą być wyznaczeni dla oskarżonego przez sąd z urzędu. W przepisach procedury karnej określone są sytuacje, w których oskarżony obligatoryjnie musi posiadać obrońcę. W tych sytuacjach jeżeli oskarżony nie skorzysta z prawa do ustanowienia obrońcy z wyboru, sąd zobligowany jest wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.
Przyczyny ustanowienia tzw. obrony obligatoryjnej
Obligatoryjny udział obrońcy w postępowaniu karnym podyktowany jest względami gwarancyjnymi tj. koniecznością zapewnienia oskarżonemu realnej możliwości podjęcia obrony i zapewnienie mu udziału w procesie na równych prawach z pozostałymi stronami. Gwarancję tę daje ustanowienie adwokata (czyli profesjonalisty) jako obrońcy.
Wskazane sytuacje obligatoryjnego udziału obrońcy w sprawie dla czytelnej systematyki można podzielić na etapy jego występowania w procesie karnym. Wskazany podział obejmie zatem obowiązkowy udział obrońcy w całym postępowaniu karnym (a więc przed sądem i w toku postępowania przygotowawczego), obowiązkowy udział obrońcy tylko w toku postępowania sądowego oraz obowiązkowy udział adwokata w określonych sytuacjach procesowych w sytuacji braku obecności oskarżonego na rozprawie lub posiedzeniu.
Udział obrońcy w całym postępowaniu karnym
Obligatoryjny udział obrońcy w całym postępowaniu karnym ma miejsce w następujących przypadkach:
1) określonych w art. 79 § 1 KPK tj gdy gdy oskarżony jest:
- nieletni,
- głuchy,
- niemy,
- niewidomy,
- gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
2) określonych w art. 79 § 2 gdy sąd uzna udział obrońcy za niezbędny ze względu na okoliczności utrudniające obronę (np. stopień skomplikowania sprawy).
Zobacz serwis: Więziennictwo
Obligatoryjny udział obrońcy na etapie postępowania sądowego
Obligatoryjny udział obrońcy w postępowaniu sądowym zachodzi w następujących przypadkach:
1) określonym w art. 80 KPK – oskarżony musi mieć obrońcę przed Sądem Okręgowym jako I instancji jeżeli zarzucane jest mu popełnienie zbrodni lub gdy jest pozbawiony wolności.
2) określonym w art. 671 1 i 4 KPK tj. gdy postępowanie toczy się przed sądem wojskowym, a oskarżonym jest żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego.
3) określonym w art. 671 § 1a KPK tj. przed wszystkimi sądami wojskowymi w sprawie przeciw żołnierzowi oskarżonemu o przestępstwo popełnione w zw. z wykonywaniem przez niego obowiązków służbowych poza granicami państwa.
4) określonym w art. 548 KPK tj. jeżeli złożony był w sprawie wniosek o wznowienie postępowania a oskarżony zmarł lub zachodzą przesłanki do zawieszenia postępowania i wnioskodawca nie ma wyznaczonego obrońcy z wyboru to prezes sądu wyznacza z urzędu.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Udział adwokata w określonych sytuacjach procesowych
Przepisy procedury karnej przewidują również sytuacje w których konieczny jest udział obrońcy w związku z nieobecnością oskarżonego na rozprawie lub posiedzeniu. Chodzi o przepisy, które przewidują, iż w określonych sytuacjach sąd może odstąpić od sprowadzenie oskarżonego przebywającego w areszcie. Wskazanych sytuacji jest 6 i następują w sytuacji:
1. rozpoznawania przez sąd apelacji w sprawie
2. posiedzenia rozpatrującego zażalenie na postanowienie kończące postępowanie
3. zażalenia na zatrzymanie osoby
4. posiedzenia sądu odwoławczego przy rozstrzyganiu odnośnie bezwzględnych przyczyn odwoławczych
5. wydawania wyroku łącznego
6. zarządzenia wykonania kary wobec osoby przekazanej w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania
Zobacz portal: Prawnik.pl
Dodatkowo należy wskazać, iż w razie wznowienia postępowania po śmierci oskarżonego (w sytuacji gdy rodzina nie wyznaczy obrońcy z wyboru) musi on mieć obrońcę, podobnie jak w sytuacji gdy w toku postępowania wznowionego zachodzi przesłanka zawieszenia tego postępowania (zgodnie z treścią przepisu art. 548 Kodeksu postępowania karnego).