Oskarżony i podejrzany - Prawo karne - kodeks karny, oskarżony przed sądem, świadek, ofiara przestępstwa

W społeczeństwie panuje mylne przekonanie, iż list żelazny i list gończy to to samo. Powyższych pojęć w żadnym wypadku nie można uznać za synonimy. Różnica między listem żelaznym a listem gończym jest fundamentalna, a w analizie tych dwóch dokumentów warto zrozumieć ich przeznaczenie oraz skutki, jakie mogą wywołać.

Osoba, która dopuściła się naruszenia prawa w niektórych przypadkach nie poniesie za to odpowiedzialności. Taka sytuacja może wystąpić na przykład w przypadku choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych.

Posługując się terminologią prawniczą pojęcie podejrzanego i oskarżonego w procesie karnym ma kompletnie inne znaczenie. Jakie?

Czy osoba, którą odpowiednie służby, prokuratura podejrzewa o popełnienie czynu zabronionego jest tą złą, niegodziwą osobą? Czy człowiek, wobec którego wniesiono już akt oskarżenia do sądu jest tym, który może być krytykowany za wyrządzenie określonego zła? Te pytania stawia sobie zapewne nie jedna osoba, choć są też i tacy, którzy są przekonani o winie ludzi, wobec których toczy się postępowanie karne. Tymczasem obowiązuje domniemanie niewinności.

Koperta nadana z Komisariatu Policji lub Prokuratury z wezwaniem na przesłuchanie może być powodem zdenerwowania odbiorcy szczególnie, jeśli nie wie czego sprawa dotyczy. W takiej sytuacji, należy zachować „zimną krew”, przeczytać wezwanie ze zrozumieniem oraz skorzystać z pomocy profesjonalisty, żeby nie pogorszyć sytuacji i zrobić wszystko dla ochrony swoich praw. Poniżej 5 podpowiedzi, jak zachować się przed i w trakcie przesłuchania.

Łacińskie określenie "in dubio pro reo" jest często używane w mediach i stanowi część szerszej zasady określanej domniemaniem niewinności. Jaki jest zatem zakres zasady in dubio pro reo?

Dozór policyjny jest pewnego rodzaju nadzorem nad podejrzanym lub oskarżonym stosowanym na wolności. W konkretnych przypadkach stanowi alternatywę dla tymczasowego aresztu. Kiedy zatem stosowany jest dozór policyjny, na czym polega i jakie obowiązki ma oskarżony?

Polska nie przestrzega dyrektywy 2013/48/UE. Nie istnieje system zapewniający prawa do obrony już od momentu zatrzymania. Wskazał na to Komitet ONZ Przeciwko Torturom.

Zatrzymany, który następnie zostaje zwolniony bez zarzutu, nie ma dostępu do akt sprawy. Konsekwencją tego jest brak możliwości zażalenia na zatrzymanie. Zdaniem RPO dokumenty uzasadniające zatrzymanie powinny być jawne.

Rażenie zatrzymanego paralizatorem to tortury – tak w dniu 30 stycznia 2018 r. stwierdził Sąd Rejonowy w Lublinie orzekając w sprawie 3 byłych policjantów winnych znęcania się nad dwójką zatrzymanych w izbie wytrzeźwień. Wyrok SR jest bardzo ważny bowiem jest to pierwszy raz kiedy sąd wyraźnie wskazał na to, że takie nielegalne zastosowanie paralizatora wobec zatrzymanego to tortury.

Dozór policyjny podobnie jak inne środki zapobiegawcze jest stosowany zarówno przez sąd jak i prokuratora w celu zabezpieczenia prawidłowego toku procesu karnego. Co zatem odróżnia dozór od pozostałych środków?

Oskarżonym stajesz się z chwilą wniesienia do sądu aktu oskarżenia. Po zamknięciu postępowania przygotowawczego otrzymasz informację o przesłaniu do sądu w Twojej sprawie aktu oskarżenia. Po otrzymaniu takiej informacji skontaktuj się biurem obsługi interesanta w sądzie, ustal sygnaturę swojej sprawy i zarezerwują akta do czytelni.

Podejrzanym jest osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Koszty obrony z urzędu ponosi - zgodnie z art. 618 par 1 pkt 11 kodeksu postępowania karnego - Skarb Państwa. Oskarżony, któremu obrońca został wyznaczony z urzędu nie jest więc zobowiązany do pokrywania kosztów jego działania ani wynagrodzenia. Czy w wyroku kończącym postępowanie oskarżony może zostać obciążony kosztami nieopłaconej pomocy prawnej adwokata z urzędu?

Obrońca ma – zgodnie z projektem nowelizacji Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz Kodeksu postępowania karnego, przygotowanym przez Senat – przysługiwać także w sprawach o wykroczenia. Istnienie prawa do obrony także w sprawach wykroczeniowych zostało potwierdzone przez Trybunał Konstytucyjny.

Zakaz rozmów telefonicznych aresztowanego z obrońcą jest – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – niekonstytucyjny. W wyroku K 54/13 (z 25 listopada 2014 roku) TK potwierdził prawo tymczasowo aresztowanego do telefonicznych rozmów z obrońcą.

Zakaz telefonicznego kontaktu aresztowanego z obrońcą jest – zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Prokuratora Generalnego – niekonstytucyjny. 25 listopada 2014 roku zagadnieniem prawa aresztowanego do telefonicznego kontaktu z obrońcą zajmie się Trybunał Konstytucyjny.

Fotografowanie akt sądowych nie zostało uregulowane wprost w kodeksie postępowania karnego. Stronom postępowania karnego przysługuje prawo dostępu do akt sprawy. Czy obejmuje ono także możliwość wykonania fotografii akt sądowych?

Od 1 lipca 2015 r. zrównane zostaną uprawnienia procesowe adwokatów i radców prawnych. Także radca prawny będzie mógł występować w roli obrońcy w postępowaniu karnym. Jednak czy w każdej sytuacji radca prawny będzie mógł w sprawie karnej reprezentować oskarżonego?

Prawo do obrony w procesie karnym zagwarantowane jest na mocy przepisów rangi międzynarodowej, konstytucyjnej oraz ustawowej. Dotychczas obrońcą w postępowaniu karnym mógł być tylko adwokat. Od 1 lipca 2015 prawo do obrony oskarżonego będzie mogło być realizowane także przez współpracę z radcą prawnym.

Oskarżony ma obowiązek poddać się badaniom określonym w art. 74 kodeksu postępowania karnego. Jednakże zastosowanie przymusu bezpośredniego do przeprowadzenia badań określonego w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości jest niezgodne z konstytucją, ponieważ wykracza to poza ramy upoważnienia ustawowego.

Prawo do adwokata przysługuje każdemu we wszystkich stadiach postępowania, a więc już od momentu zatrzymania przez Policję. W rzeczywistości osoby, które nie stać na zatrudnienie profesjonalisty, mogą złożyć wniosek o obrońcę z urzędu dopiero po przedstawieniu im zarzutów.

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego, oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim i tłumacz ten powinien uczestniczyć we wszystkich czynnościach dokonywanych z udziałem oskarżonego.

Warunkowy dozór Policji polega na ograniczaniu swobody oskarżonego po to, żeby był on do stałej dyspozycji sądu lub prokuratora. Środek ten stosuje się głównie po to, aby odizolować sprawcę przestępstwa od pokrzywdzonych członków rodziny.

Za oskarżonego uważa się m.in. osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu. Kiedy możliwe jest ujawnienie danych osobowych oskarżonego.

Śledztwo i dochodzenie to formy postępowania przygotowawczego. Pomiędzy nimi występują istotne różnice formalne. Z założenia prawodawcy śledztwo jest formą podstawową a dochodzenie- uproszczoną, co przekłada się na mniejsze wymagania formalne.

W praktyce spraw karnych często oskarżony lub podejrzany zadaje swojemu obrońcy pytanie, czy może zmienić swoje wyjaśnienia? Należy odpowiedzieć, że tak i w dodatku wskazać, iż nie ponosi za to odpowiedzialności karnej. Istnieją jednak pewne uwarunkowania zmiany treści wyjaśnień, które należy omówić i znajdują się one poniżej.

Oskarżony ma prawo skorzystać z pomocy adwokata w każdym stadium postępowania karnego. Zastosowanie podsłuchu przez Policję może znacznie ograniczyć ten aspekt prawa do obrony, dlatego sprawą tą zajmie się wkrótce Trybunał Konstytucyjny.

Obok kary pozbawienia wolności, sąd może orzec w stosunku do osoby uzależnionej środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w zakładzie odwykowym. Pobyt w takim zakładzie nie może być krótszy niż 3 miesiące, ani dłuższy niż dwa lata, a to po jakim okresie sprawca zostanie zwolniony zależy w głównej mierze od wyników leczenia.

Nie wszystkie osoby zainteresowane przebiegiem postępowania karnego mają prawo przeglądać akta. Kto i w jakich sytuacjach ma do tego prawo?

W ramach postępowania karnego mamy możliwość skorzystać z usług obrońcy. Można go ustanowić już w ramach postępowania przygotowawczego przez prokuratorem.

Zarówno podejrzany, jak i oskarżony mają prawo ustanowić swojego obrońcę. W niektórych wypadkach będzie to konieczne. Kiedy i w jaki sposób można ustanowić obrońcę?

Kodeks karny znajdzie zastosowanie nie tylko do przestępstw popełnionych w Polsce, ale także do przestępstw popełnionych poza granicami kraju. Na jakich zasadach przestępca odpowie za swoje czyny za granicą?

Pomówienie jest przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że wyłącznie od pokrzywdzonego zależy czy sprawa przeciwko sprawcy przestępstwa zostanie wszczęta czy też nie. Prokurator zajmie się sprawą tylko wtedy, gdy wymaga tego interes społeczny.

Jednym ze sposobów uzyskania dowodów popełnienia przestępstwa może być kontrolowanie rozmów telefonicznych (założenie podsłuchu). Należy jednak pamiętać, iż jest to sytuacja wyjątkowa, na którą zgodę musi wyrazi sąd okręgowy.

Nie każdy nieprzychylny wpis na forum internetowym będzie uznany za pomówienie. Aby sprawca został ukarany należy wykazać, że informacje umieszczone na forum mogą poniżyć inną osobę w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego zawodu.

Co do zasady, osoba uprawniona do wzięcia udziału w czynności procesowej, powinna zostać zawiadomiona o jej czasie i miejscu. W jakiej formie powinno to nastąpić? Jakie są konsekwencje niezawiadomienia?

Poza prawami wynikającymi z zasad demokratycznego państwa prawa, podejrzany ma również liczne obowiązki wpływające na jego sytuację procesową.

W toku postępowania karnego oskarżonemu (oraz podejrzanemu) przysługuje prawo do obrony, którego jednym z przejawów jest prawo do ustanowienia obrońcy. Wskazany obrońca może pochodzić z wyboru oskarżonego (podejrzanego) czyli być ustanowionym do prowadzenia sprawy na podstawie jego indywidualnej umowy z oskarżonym (podejrzanym) lub może być ustanowiony dla oskarżonego przez sąd (jest to tzw. „obrońca z urzędu”). Istnieje określony katalog sytuacji kiedy oskarżony może mieć przyznanego obrońcę z urzędu.

Na imprezie urodzinowej mojego kolegi spożywałem alkohol. Następnego dnia rano wsiadłem do samochodu, i gdy wracałem do domu zostałem zatrzymany przez Policję do kontroli drogowej. Pomiar alkomatem wykazał 0,30 mg alkoholu w wydychanym powietrzu. Dwa tygodnie później zostałem wezwany do prokuratury, gdzie przedstawiono mi zarzuty z art. 178a kodeksu karnego. Prokurator zaproponował mi karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem na okres 3 lat próby, grzywnę w wysokości 500 zł i zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na 2 lata. Nadmieniam, że nigdy wcześniej nie byłem karany. Co mam robić? Zgodzić się? Czy jeśli się nie zgodzę to fakt ten będzie miał znaczenie przy rozstrzyganiu sprawy przez sąd?

Przepisy procedury karnej zawierają zamknięty katalog podstaw wznowienia postępowania karnego. Z podstawami wznowienia wiąże się tzw. kierunek wznowienia postępowania.

Oskarżony w stosunku do którego ustawa nie przewiduje obowiązku posiadania obrońcy, (tzw. obrony obligatoryjnej) a którego nie stać na wyznaczenie adwokata z wyboru może wystąpić do sądu o wyznaczenie adwokata z urzędu jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Uwaga ta dotyczy również strony, której nie stać na ustanowienie w sprawie pełnomocnika. Należy podkreślić, iż niezależnie od sposobu jego umocowania obrońca lub pełnomocnika zawsze mają obowiązek dołożenia należytej staranności w prowadzeniu danej sprawy.

W procesie karnym w ramach prawa do obrony mieści się prawo oskarżonego do ustanowienia swojego obrońcy w sprawie. Zasadą jest, iż jest to uprawnienie, z którego oskarżony może dobrowolnie skorzystać (zależnie od swojej woli), nie zaś obowiązek oskarżonego. Wyjątkiem od tej reguły jest występowanie w procedurze karnej sytuacji, w których z mocy samej ustawy oskarżony musi posiadać obrońcę. Takie sytuacje nazywa się sytuacjami obligatoryjnej obrony.

Osoba ubiegająca się o przyznanie obrońcy z urzędu musi złożyć odpowiedni wniosek do prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Bardzo ważne jest również, aby w tym wniosku udowodniła, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony ze względu na swoją trudną sytuację rodzinną i majątkową.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu. Powinien jednak wykazać, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Aby móc ubiegać się o przedterminowe zwolnienie sprawca musi odbyć część kary. O tym, jaka część kary musi zostać wykonana decydują przepisy prawa. Co do zasady skazany musi odbyć połowę orzeczonej kary.

Zgodnie z art. 106 kodeksu karnego z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. W takiej sytuacji wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Nie każdy przestępca może jednak liczyć na dobrodziejstwo jakim jest zatarcie skazania.

Nie każda osoba, skazana prawomocnym wyrokiem traktowana jest przez całe, życie jako przestępcy. Po pewnym czasie albo po ziszczeniu się pewnych okoliczności skazanie uznaje się za niebyłe. Zgodnie z przepisami prawa w takiej sytuacji mówimy o zatarciu skazania.

Przy warunkowym zwolnieniu z odbywania kary sprawca poddawany jest próbie. Musi on w wyznaczonym okresie czasu zachowywać się zgodnie z wyznaczonymi normami prawnymi. Gdy warunkowe zwolnienie nie zostanie cofnięte wtedy uważa się karę za odbytą.

Przepisy kodeksu karnego stanową o odpowiedzialności karnej nie tylko za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, regulują także odpowiedzialność za prowadzenie w stanie nietrzeźwości innych pojazdów.

Oskarżony - podejrzany

Różnica między listem gończym a listem żelaznym. Sprawdź w jakich sytuacjach mogą zostać wydane i jakie skutki prawne wywołują

Niepoczytalność a ubezwłasnowolnienie

Podejrzany i oskarżony w procesie karnym. Poznaj prawa i obowiązki

Kiedy można twierdzić, że konkretna osoba popełniła przestępstwo?

Wezwanie na przesłuchanie w charakterze podejrzanego. Jak się zachować przed i w trakcie przesłuchania?

Zasada in dubio pro reo w procesie karnym

Dozór policyjny - na czym polega i kiedy jest stosowany?

Prawo do obrony już od momentu zatrzymania - dyrektywa 2013/48/UE

Zatrzymany zwolniony bez zarzutu a dostęp do akt sprawy - RPO

SR: Rażenie zatrzymanego paralizatorem to tortury

Zastosowanie dozoru policyjnego

Jestem oskarżony o popełnienie przestępstwa – co powinienem wiedzieć?

Co muszę wiedzieć jako podejrzany?

Koszty obrony z urzędu

Obrońca także w sprawach o wykroczenia?

Zakaz rozmów telefonicznych aresztowanego z obrońcą – niekonstytucyjny

Telefoniczny kontakt aresztowanego z obrońcą

Czy można fotografować akta sądowe?

Czy radca prawny może być obrońcą w postępowaniu karnym?

Prawo do obrony w procesie karnym

Poddawanie badaniom oskarżonego

Prawo do adwokata nie dla wszystkich

Prawo oskarżonego do posiadania tłumacza

Warunkowy dozór Policji

Ujawnienie danych osobowych oskarżonego

Różnice formalne między śledztwem a dochodzeniem

Czy podejrzany może zmienić swoje wyjaśnienia?

Czy policyjny podsłuch narusza prawo do obrony?

Umieszczenie w zakładzie leczenia odwykowego

Kto może przeglądać akta sprawy?

Obrońca w procesie karnym

Kiedy i jak ustanowić obrońcę?

Za rozbój za granicą można odpowiadać w Polsce

Czy sprawą o pomówienie zajmie się z urzędu prokurator?

Kiedy można założyć podsłuch?

Pomówienie na forum internetowym

Czym jest zawiadomienie o terminie rozprawy?

Prawa i obowiązki podejrzanego

Komu przysługuje obrońca z urzędu?

Konsekwencje jazdy pod wpływem alkoholu

Jakie są podstawy wznowienia postępowania karnego?

Kiedy należy mi się obrońca z urzędu?

Jak ustanowić obrońcę w sprawie?

Jak złożyć wniosek o obrońcę z urzędu?

Komu przysługuje prawo do obrońcy z urzędu?

Po jakim czasie można ubiegać się o przedterminowe zwolnienie?

Kiedy skazany nie może liczyć na zatarcie skazania?

Kiedy skazanie ulega zatarciu?

Jakie są skutki warunkowego zwolnienia z odbywania kary?

Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości - aspekty praktyczne