Niektóre z przestępstw nazywane są nawet „przestępstwami przepołowionymi”, a to dlatego, że mają swoje odpowiedniki w kodeksie wykroczeń. O tym czy w konkretnej sytuacji dany czyn jest przestępstwem czy wykroczeniem decyduje wysokość wyrządzonej szkody, tak więc np. kradzież rzeczy w wartości do 250 zł jest wykroczeniem, natomiast o wartości 251 zł przestępstwem.
Odpowiedzialność przed sądem
Za wykroczenie odpowiada się przed sądem wówczas gdy odmówi się przyjęcia mandatu wystawionego przez Policję. Wówczas nawet w przypadku dosyć błahego wykroczenia jak jazda bez zapiętych pasów bezpieczeństwa, sprawa musi zostać skierowana przez Policję do sądu z wnioskiem o ukaranie.
Należy podkreślić, że w przypadku skierowania sprawy do sądu nie jest on związany ustaleniami dokonanymi przez Policję, które będą oceniane zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów tak jak inne dowody, w tym i nasze wyjaśnienia.
W momencie odmowy przyjęcia mandatu Policja lub inny do tego uprawniony organ (np. straż miejska, straż graniczna) kieruje wniosek o ukaranie nas do sądu grodzkiego.
Postępowanie przed sądem grodzkim, a ściślej przed sądem rejonowym - wydział grodzki, jest w każdym przypadku normalnym następstwem każdorazowej odmowy przyjęcia mandatu.
Właściwy do rozpoznania sprawy o wykroczenie jest sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono wykroczenie. Sąd rozstrzygnie sprawę na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, biorąc oczywiście pod uwagę nasze wyjaśnienia, zeznania świadków, szkodliwość społeczną czynu i inne okoliczności, które mogą pomóc w wyjaśnieniu sprawy.
Sąd na pewno z góry nie wymierzy kary, tylko orzeknie na podstawie własnego przekonania, biorąc pod uwagę nasze twierdzenia. Poza tym rozpoznając sprawę, sąd nie jest związany ani wysokością grzywny określonej w mandacie, ani oceną funkcjonariusza, czy zarzucany czyn został w ogóle popełniony.
Oskarżycielem publicznym w sprawie może wykroczenia może być prokurator. Jednak sytuacja gdy prokurator podejmuje się roli oskarżycie publicznego w sprawie o wykroczenie jest wyjątkowa i zależy od osobistej decyzji prokuratora. Wobec tego najczęściej w roli oskarżyciela występuje policjant.
Kary i środki karne
Kodeks wykroczeń wymienia cztery kary. Są to:
• Nagana,
• Grzywna (do 5.000 zł)
• Ograniczenie wolności (w wymiarze jednego miesiąca)
• Areszt
W wydziale grodzkim może zostać wobec nas orzeczona kara aresztu w wymiarze od 5 do 30 dni. Kara ta jednak stosowana jest rzadko, wyłącznie za popełnienie wykroczenia umyślnego, gdy przemawia za tym uprzednia karalność sprawcy, waga czynu oraz okoliczności jego popełnienia wskazujące na demoralizację sprawcy.
Zaznaczyć należy, że kary aresztu nie orzeka się gdy warunki osobiste ( choroba, opieka nad małoletnimi dziećmi, osobą starszą itp.) sprawcy uniemożliwiają odbycie kary aresztu. Ponadto karę aresztu można również orzec w przypadku orzeczenia przez sąd kary grzywny w wymiarze powyżej 500 zł, która nie została uiszczona i nie ma możliwości jej egzekucji z majątku sprawcy.
Na sprawcę wykroczenia poza karami może zostać nałożony środek karny. Środkami karnymi są:
• zakaz prowadzenia pojazdów,
• przepadek przedmiotów,
• nawiązka,
• obowiązek naprawienia szkody,
• podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób
• inne środki karne określone przez ustawę.
Zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Przepadek przedmiotów obejmuje narzędzia lub inne przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wykroczenia, a czasami także przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia. Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości orzeka się tylko wtedy, gdy może mieć to znaczenie wychowawcze.
Apelacja
W związku z faktem, że wydział grodzki jest wydziałem sądu rejonowego, dla którego sądem wyższej instancji jest sąd okręgowy- apelację od wyroku wydziału grodzkiego również należy złożyć do sądu okręgowego właściwego miejscowo dla danego sądu rejonowego.
Zasady złożenia apelacji od wyroku zapadłego w wydziale grodzkim są takie same jak w przypadku odwoływania się od wyroku zapadłego w wydziale karnym. W terminie 7 dni od daty ogłoszenia wyroku należy złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku, a następnie w terminie 14 dni od daty doręczenia nam wyroku wraz z uzasadnieniem należy złożyć apelację do sądu okręgowego, przy czym składa się ją za pośrednictwem wydziału grodzkiego.