Wśród głównych powodów przyznania się do popełnienia czyny karalnego badacze wskazują m.in. zachowanie policji i warunki aresztu.
W polskim kodeksie karnym podejrzanym jest osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub wobec której ( w razie braku takiego postanowienia) postawiono zarzut w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego. Bardzo często, w wyniku ignorancji myli się podejrzanego z osobą podejrzaną. Ten drugi jest osobą, która została przesłuchana w toku czynności niecierpiących zwłoki ( głównie by udaremnić próby zatarcia śladów przestępstwa).
W jaki sposób można przyznać się do winy?
- ustnie ( jednak, jeżeli nie jest ono zarejestrowane nośnikiem elektronicznym, podejrzany może odwołać swoje przyznanie)
- pisemnie
- ustnie i pisemnie
Jakie są główne motywy przyznania się do winy?
- wiek podejrzanego
- zachowanie przesłuchującego
- warunki aresztu
- cechy charakteru podejrzanego
Wiek a przyznanie się do winy
Naukowcy jednoznacznie wskazują, że im młodsza osoba podejrzana, tym częściej skora jest do przyznania się. Wynika to z faktu, że ma ona świadomość , że po odbyciu kary będzie mogła prowadzić „normalne” życie. Starsi są bardziej doświadczeni, sprytniejsi, znają prawo karne i procedurę, z którymi nierzadko mieli do czynienia już wcześniej. Są mniej zależni od przesłuchującego, idą w zaparte, często pozorując swoją siłę i pewność siebie. Młodsi przestępcy są mniej impulsywni, cechują się mniejszym temperamentem, a także nie są specjalnie doświadczeni w poddawaniu się przesłuchaniom. Starsi nie mają nic do stracenia, zwłaszcza przy cięższych przestępstwach, których konsekwencja w postaci kary więzienia może pozbawić ich wolności i uziemić w zakładzie karnym do końca swoich dni.
Rodzaje przestępstw a przyznanie się do winy
Według badań wielu psychologów najchętniej podejrzani przyznają się do przestępstw na tle seksualnym, a także przeciwko własności.
Jakie cechy ludzkie mogą determinować podatność na przyznawanie się do winy?
Wśród grupy cech osobowościowych potencjalnych sprawców przestępstw należy wymienić : ekstrawertyzm, konformizm, nerwowość, inteligencję oraz psychotyzm.
Jest rzeczą absolutnie zrozumiałą, że wielu podejrzanych jest gotowa zrobić wszystko, byle tylko uniknąć odpowiedzialności karnej za popełniony czyn zabroniony. Wśród czynników, które blokują proces decyzyjny przyznawania się zwykło się wyróżniać :
- strach przed pobytem w więzieniu
- strach przed surowością kary
- strach przed ostracyzmem we własnym środowisku
- strach przed utratą kontroli nad rozwojem własnej rodziny
- obawa przed odwetem pokrzywdzonego lub jego bliskich
Badając interakcje pomiędzy przesłuchującym a podejrzanym ( metoda ankietowa) sformułowano wniosek, że przyznanie się jest zależne od wagi dowodów przeciwko podejrzanemu, zaleceniami pełnomocnika oraz rodzaju przestępstwa.
Zobacz: Uprawnienia pokrzywdzonego w sprawie o wykroczenia
Z punktu widzenia moralnego, przyznanie się do winy jest zjawiskiem niezwykle trudnym. Naukowcy podają, że jedynie ekstrawertycy oraz ludzie aspołeczni szczerze żałują przyznania się. Mimo tego, normą jest, że sprawca czynu czuje się psychicznie lżejszy po potwierdzeniu swojego udziału w czynie karalnym.
Niewątpliwie samo przyznanie się do winy nie zawsze jest tożsame z konsekwencją poddania się odpowiedzialności karnej. Jednakże może ono posłużyć jako ważny element pozyskiwania informacji o szczegółach przestępstwa ( służy np do znalezienia narzędzia zbrodni). Jak podkreśla Brunon Hołyst, dowód z przyznania się jest ważny przy 20 % spraw.
Tekst opracowany na podstawie: "Psychologii kryminalistycznej" Brunona Hołysta
Karol Muż