Uporczywym uchyleniem się od płacenia alimentów w rozumieniu art. 209 KK jest tylko taka sytuacja, gdy sprawca mając ku temu realne i faktyczne możliwości alimentów nie płaci i czyni to celowo.
Pokrzywdzonym tego typu zachowaniem jest osoba uprawniona do alimentacji – a więc najczęściej dziecko, które nie otrzymuje od zobowiązanego (rodzica) należnych środków utrzymania. Dla realizacji występku, o jakim mowa w przepisie art. 209 § 1 k.k., niezbędne jest m.in. niebudzące wątpliwości wykazanie, iż w wyniku zaniechania, rozumianego jako uporczywe uchylanie się, przez sprawcę obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej, pokrzywdzony narażony został na niemożność zaspokojenia podstawowych, a nie wszystkich, potrzeb życiowych. Stan taki oznacza, że w sytuacji zaspokojenia w inny sposób pokrzywdzonemu potrzeb, tak fizycznych, jak i duchowych, o jakich mowa wyżej, brak jest podstaw do penalizacji zachowania sprawcy, nawet wówczas, gdy ten uporczywie uchylał się od alimentacji, co w ostatniej sytuacji rodzi jedynie odpowiedzialność cywilną. Okres musi być dostatecznie długi. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wprost wskazuje się, że dwumiesięczna zaległość w zapłacie alimentów nie wyczerpuje jeszcze znamion art. 209 kk.
Sam fakt, iż pokrzywdzonymi są dzieci, nie wyklucza jeszcze przyjęcie, że czyn taki jest społecznie szkodliwy w stopniu znikomym. Fakt pokrzywdzenia dzieci oceniany jest łącznie z pozostałymi elementami wyznaczającymi społeczną szkodliwość zachowania sprawcy i sam w sobie nie może uchodzić za przesłankę wyłączającą taką ocenę.
Ile trwa obowiązek alimentacyjny rodzica względem dziecka?
Przesyłanie natomiast przez oskarżoną kwot niższych od zasądzonych, z uwagi na konieczność równoczesnego zapewnienia utrzymania siebie i dziecka nie może być uznane za uchylanie się od spełnienia obowiązku alimentacyjnego.
Jednym ze znamion przestępstwa uchylania się od obowiązku alimentacyjnego jest uporczywość uchylania się od obowiązku alimentacyjnego, a zatem wystąpienie po stronie sprawcy złej woli polegającej na umyślnym uchylaniu od tej powinności, mimo możliwości jej wykonywania. Tym samym, w wypadku zaistnienia obiektywnej niemożności łożenia na utrzymanie, z oczywistego powodu wyłączone będzie przypisanie sprawcy winy, stanowiącej konieczny warunek odpowiedzialności karnej.
Do tego rodzaju okoliczności, które wyłączają umyślność w zakresie zaniechania wykonywania obowiązku alimentacyjnego, bez wątpienia należy pozbawienie wolności osoby, na której obowiązek tego rodzaju spoczywa, o ile w tym okresie czasu nie ma on możliwości zarobkowania lub innych źródeł majątkowych, z których możliwa była realizacji należności alimentacyjnych.