Generalną zasadą jest, że na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. W szczególnych sytuacjach odpowiedzialność karą może ponieść również osoba, która ukończyła 15-rok życia w chwili popełnienia czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280. Jest to jednak odpowiedzialność warunkowa – tzn. jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Stosowanie przepisu art. 10 § 2 k.k. wymaga rozpoznania "właściwości osobistych sprawcy", zatem i ustalenia przyczyn oraz stopnia jego demoralizacji. Rozważenie całokształtu przesłanek określonych w cyt. przepisie ma służyć odpowiedniemu ukształtowaniu kary. Do oznaczenia stopnia demoralizacji takiego sprawcy nie wystarczą same okoliczności sprawy, ale niezbędny jest całokształt zachowania nieletniego sprawcy. Ustalenie tych przesłanek wymiaru kary powinno nastąpić m. in. na podstawie opinii psychologicznej, która by tego aspektu opiniowania nie pomijała.
Nawet jeśli sąd uzna, że sprawca może odpowiadać jak dorosły sąd przy wyrokowaniu musi się kierować przede wszystkim zasadą wychowania sprawcy. W stosunku do takiego sprawcy orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary.
W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.
Wątpliwości w praktyce może budzić również fakt jak traktować sprawcę, który popełnił czyn ciągły, który swym okresem obejmował czas przed ukończeniem 17 roku życia jak i po ukończeniu 17 roku życia. Odpowiedzi na to pytanie udzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2009r. Czasem popełnienia czynu ciągłego jest okres od pierwszego zachowania składającego się na ten czyn do zakończenia ostatniego z nich.
Jeżeli jednak sprawca czynu zabronionego niewymienionego w art. 10 § 2 k.k. część zachowań składających się na czyn ciągły zrealizował jako nieletni, a pozostałe zachowania po ukończeniu 17 lat, to ponosi odpowiedzialność karną tylko za te zachowania, których dopuścił się po osiągnięciu tego wieku.