Aby sprawca mógł być uznany za młodocianego, muszą łącznie zostać spełnione dwa warunki: nie może on mieć ukończonych 21 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego i 24 lat w czasie orzekania w pierwszej instancji. Przez określenie „chwila orzekania” decydująca o statusie młodocianego w znaczeniu prawa karnego, rozumieć należy chwilę wydania pierwszego, choćby nieprawomocnego orzeczenia merytorycznego w sprawie.
Status młodocianego powoduje konieczność stosowania do takiego oskarżonego wielu szczególnych regulacji, co wynika z przekonania ustawodawcy, że sprawcy młodzi wiekiem w szczególny sposób powinni być traktowani przez wymiar sprawiedliwości. Wynika to głównie z ogólnej dyrektywy, że sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę młodocianego wychować.
W stosunku do takiego sprawcy sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Zobacz: Jak kształtuje się odpowiedzialność młodocianego
Z drugiej zaś ustawodawca przewidział również rozwiązania pozwalające na skuteczniejszy nadzór nad przebiegiem procesu resocjalizacji takich sprawców przewidując dłuższy okres próby (od 3 do 5 lat) oraz obowiązkowy dozór kuratora w przypadku młodocianych sprawców korzystających z warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.