Definicja występku chuligańskiego została zawarta w art. 115 § 21 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.
Występek chuligański występuje wówczas jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:
- sprawca podejmuje zamach na zdrowie, wolność, cześć lub nietykalność cielesną innej osoby lub na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządowych albo niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku cudzą rzecz.
Przyjmuje się więc, że występki chuligańskie występują najczęściej w stosunku do przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu (np. art. 156 § 1, art. 157 § 1 i 2, art. 158 § 1, art. 159), przestępstw przeciwko wolności (art. 189, 190 § 1, art. 191 § 1, art. 193), przestępstw przeciwko czci i nietykalności cielesnej (art. 212 § 1 i 2, art. 216 § 1 i 2, art. 217 § 1), przestępstw przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu (np. art. 163 § 1, art. 164 § 1, art. 167, 172), oraz przestępstw niszczenia lub uszkadzania mienia z art. 288 § 1 i 2 k.k.
- sprawca musi działać umyślnie
Doktryna opowiada się ze poglądem, że umyślność w występku chuligańskim może być w obu postaciach zamiaru (zamiar bezpośredni i zamiar ewentualny).
- sprawca musi działać publicznie i bez powodu lub z oczywiście błahego powodu okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.
W uchwale Sądu Najwyższego z 20 września 1973 r. (VI KLZP 26/73) zawarto definicję działania publicznego. Według powołanego orzeczenia "działanie "publicznie" zachodzi wówczas, gdy bądź ze względu na miejsce działania, bądź ze względu na okoliczności i sposób działania sprawcy jego zachowanie się jest lub może być dostępne (dostrzegalne) dla nieokreślonej liczby osób, przy czym sprawca mając świadomość tej możliwości co najmniej na to się godzi".
Działanie bez powodu lub z oczywiście błahego powodu występuje natomiast wówczas jeśli w żaden racjonalny sposób nie można wytłumaczyć zachowania się sprawcy.
Zobacz:Ocena opinii biegłego w postępowaniu karnym
O charakterze chuligańskim przestępstwa decydują nie subiektywne przeżycia, pragnienia i cele sprawcy, lecz obiektywny wydźwięk jego zachowania się, a w szczególności dokonanie umyślnego zamachu na określone dobra, i to publicznie oraz bez powodu lub z oczywiście błahego powodu, gdy takie działanie sprawcy przedstawia się według opinii społecznej jako przejaw lekceważenia podstawowych zasad porządku prawnego.
Analiza czynu oskarżonego pod kątem występku chuligańskiego jest obowiązkiem sądu. Nie zachodzi tu fakultatywna możliwość przypisania sprawcy takiego działania – lecz obowiązek sądu w sytuacji ustalenia, że czyn oskarżonego wyczerpuje ustawowe znamiona występku chuligańskiego.
Przypisanie sprawcy występku o charakterze chuligańskim ma istotne znaczenie dla jego sytuacji procesowej.
Skazując za występek o charakterze chuligańskim, sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę (art. 57a § 1). Taki charakter odpowiedzialności przekreśla również możliwość zastosowania przepisów art. 58 i 59 kk przy wymiarze kary. Zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolności lub grzywny nie stosuje się wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim.
Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności w szczególnie uzasadnionych wypadkach.