Z okoliczności skorzystania przez oskarżonego z prawa do odmowy wyjaśnień organ procesowy nie może wyciągać negatywnych skutków -nie może być to interpretowane na niekorzyść oskarżonego. W szczególności nie może być uznawana za milczące przyznanie się do winy lub okoliczność wzmacniającą podejrzenie popełnienia przestępstwa bądź obciążającą przy wymiarze kary (wyrok SN z 4 września 1977 r. - V KR 176/77).
Zobacz: Czym jest zatarcie skazania?
Prawo do składania wyjaśnień nie jest ograniczone na żadnym etapie postępowania.
Oskarżony aż do zamknięcia przewodu sądowego może zmienić lub uzupełnić swoje wyjaśnienia.
Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu. Zmiana wcześniej złożonych wyjaśnień nie oznacza jednak, że tracą one swoje znaczenie dowodowe. Obowiązkiem sądu w takiej sytuacji jest ustosunkowanie się, którą ze sprzecznych wersji uznaje za wiarygodną, a decyzja w tej kwestii powinna być oparta na rozważeniu konkretnych okoliczności danej sprawy.
Zobacz: Kodeks karny
W doktrynie wskazuje się, że z prawa do składania lub do odmowy wyjaśnień wynika również prawo oskarżonego do niemówienia prawdy. Od oskarżonego składającego wyjaśnienia nie odbiera się bowiem przyrzeczenia ani nie poucza się o obowiązku mówienia prawdy. Przyjmuje się, że fałszywe wyjaśnienia mieszczące się w granicach obrony (mogą być przyjętą przez oskarżonego linią obrony) i nie są karalne. Nie oznacza to jednak bezwzględnego prawa do kłamstwa. Jeżeli oskarżony, realizując swoją obronę, fałszywie oskarża (pomawia) inne osoby o popełnienie przestępstwa, wówczas może ponosić odpowiedzialność na podstawie art. 234 k.k. lub za inne przestępstwa, np. zniesławienie lub zniewagę (art. 212 i 216 k.k.)
Zobacz: Kodeks postępowania karnego
Zasadniczym sposobem składania wyjaśnień przez oskarżonego jest składanie ustnych wyjaśnień, które dokumentuje się w protokole tej czynności. Wyjątek od tej zasady został przewidziany w art. 176 kpk. Przepis ten stanowi, że w postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na jego żądanie lub jego obrońcy, umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień na piśmie. Przesłuchujący podejmie w tym wypadku środki zapobiegające porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień.
Przesłuchujący może z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie przez oskarżonego wyjaśnień na piśmie. Pisemne wyjaśnienia oskarżonego, podpisane przez niego, z zaznaczeniem daty ich złożenia, stanowią załącznik do protokołu przesłuchania.