Czyny zabronione przepołowione to przede wszystkim czyny popełnione przeciwko mieniu, które różnią się od siebie jedynie wartością szkody wyrządzonej czynem. W zależności od jej wysokości stanowią bądź przestępstwo, bądź wykroczenie.
Regulacje
Czyny kwalifikowane jako wykroczenia uregulowane są w Kodeksie wykroczeń, zaś regulacje postępowania z nimi związanego znajduje się w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.
W przypadku czynów spełniających znamiona przestępstw, regulacje ich dotyczące znajdują się w Kodeksie karnym, zaś postępowanie w sprawach o ich popełnienie regulowane jest Kodeksem postępowania karnego.
Zobacz także: Kradzież i przywłaszczenie cudzej rzeczy
Sankcje
Zgodnie z postanowieniami kodeksu karnego przestępstwo jest albo zbrodnią albo występkiem, przy czym zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą, zaś występkiem czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.
Zgodnie z kodeksem wykroczeń za wykroczenie odpowiada ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany.
Katalog czynów zabronionych przepołowionych
Zarówno w kodeksie karnym jak i w kodeksie wykroczeń wskazane są takie czyny zabronione jak: kradzież, przywłaszczenie, paserstwo, wyrąb drzewa, zniszczenie mienia. W zależności od wysokości wartości szkody są one kwalifikowane jako przestępstwa albo jako wykroczenia. Wartością graniczną jest 75 zł dla czynu zabronionego kwalifikowanego jako wyręb drzewa, oraz 250 zł dla pozostałych czynów. W przypadkach gdy szkoda wynosi odpowiednio 75 zł, 250 zł lub mniej czyn kwalifikuje się jako wykroczenie, natomiast gdy szkoda jest wyższa od podanych wartości, czyn stanowi przestępstwo.
Przykład: Sprawca czynu ukradł ze sklepu dwa odtwarzacze mp3 warte 50 złotych. Czyn, który popełnił zostanie zakwalifikowany jako wykroczenie, a postępowanie będzie toczyło się na podstawie ustawy postępowanie w sprawach o wykroczenia.
Należy pamiętać o tym, że wartość szkody będzie przesądzała o kwalifikacji czynu tylko i wyłącznie w wymienionych wyżej przypadkach. W kodeksie karnym uregulowanych jest ponadto wiele czynów, które kwalifikowane będą jako przestępstwa (zbrodnie lub występki) niezależnie od wartości szkody. Są to między innymi takie przestępstwa jak kradzież z włamaniem, rozbój czy kradzież rozbójnicza.
Również w kodeksie wykroczeń znajduje się wyraźne zastrzeżenie, iż czyn nie może być kwalifikowany jako wykroczenie w przypadku kradzieży z włamaniem, a także jeżeli sprawca używa gwałtu na osobie albo grozi jej natychmiastowym użyciem, aby utrzymać się w posiadaniu zabranego mienia, a gdy chodzi o zabranie innej osobie mienia w celu przewłaszczenia, także wtedy, gdy sprawca doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Podobnie jest w przypadku, gdy przedmiotem czynu jest broń, amunicja, materiały lub przyrządy wybuchowe.
Zgodnie z orzecznictwem SN jeżeli przedmiotem paserstwa jest mienie pochodzące z przestępstwa rozboju, czy kradzieży rozbójniczej czyn zawsze będzie przestępstwem niezależnie od jego wartości. Wyraźnie widać tu zatem, iż mimo tego, że paserstwo jest czynem zabronionym przepołowionym będą istniały przypadki, w których zawsze będzie ono kwalifikowane jako przestępstwo.
Zobacz także: Co zrobić w przypadku kradzieży za granicą
Podstawa wszczęcia
Postępowanie karne wszczyna się w przypadku gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Wydaje się w tym przedmiocie postanowienie określające czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną. Przy czym postępowanie wszczyna się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie. Wielokrotnie osoby poszkodowane zgłaszają Policji lub prokuratorowi zawiadomienie o przestępstwie także w przypadkach popełnienia wykroczenia. Jednak ze względu na brak znamion przestępstwa mogą się one spotkać z odmową wszczęcia postępowania, zaś w przypadku gdyby postępowanie takie zostało wszczęte następuje jego umorzenie. Jeżeli czyn stanowi tylko wykroczenie prokurator powinien przekazać sprawę Policji w celu wystąpienia z wnioskiem o ukaranie do właściwego sądu lub sam wystąpić z takim wnioskiem.
Zobacz także: Paserstwo umyślne i nieumyślne
Właściwość sądu
Dawniej w sprawach o wykroczenia rozstrzygały kolegia do spraw wykroczeń. Obecnie w sprawach tych w pierwszej instancji co do zasady orzekają sądy rejonowe. Sąd właściwy do rozpoznania sprawy rozpoznaje także środki zaskarżenia w wypadkach wskazanych w ustawie oraz przeprowadza inne czynności, gdy ustawa to przewiduje. Sąd rejonowy orzeka na rozprawie i na posiedzeniu jednoosobowo.
W postępowaniu karnym w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy bądź sąd okręgowy w zależności od wagi sprawy. Sąd orzeka co do zasady w składzie jednego sędziego, zaś w sprawach o zbrodnie w składnie jednego sędziego i dwóch ławników, a ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub w innych przypadkach wskazanych w ustawie także w szerszych składach.
Przedawnienie
Jedną z najistotniejszych kwestii różniących czyny kwalifikowane jako przestępstwa oraz czyny kwalifikowane jako wykroczenia jest moment zatarcia oraz przedawnienie karalności czynu. Mogą być one istotne z punktu usunięcia informacji o skazaniu z rejestru skazanych.
Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok, zaś jeżeli w tym czasie wszczęto postępowanie , karalność wykroczenia ustaje z upływem dwóch lat od popełnienia czynu.
Natomiast Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
- 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
- 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
- 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
- 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności
- przekraczającą 3 lata,
- 5 - gdy chodzi o pozostałe występki.
Inne są także terminy zatarcia skazania za popełnienie przestępstwa oraz terminu po upływie którego ukaranie za dokonanie czynu będącego wykroczeniem uważa się za niebyłe.