Na czym polega ułaskawienie
Jego istota polega na darowaniu lub złagodzeniu kar i środków karnych oraz skutków skazania. Może ono polegać np. na warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności lub warunkowym przedterminowym zwolnieniu, zamianie kary pozbawienia wolności na grzywnę. Łaska nie obejmuje cywilnoprawnych skutków skazania, np. rozstrzygnięcia w zakresie powództwa cywilnego, zasądzenia odszkodowania z urzędu.
Ubieganie się o ułaskawienie
Prośbę o ułaskawienie może wnieść sam skazany oraz krewni w linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo, małżonek i osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu. Postępowanie o ułaskawienie może wszcząć również z urzędu Prokurator Generalny, który może żądać przedstawienia sobie akt sprawy z opiniami sądów albo przedstawić akta Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej bez zwracania się o opinię.
Prośbę o ułaskawienie wnosi się do sądu, który wydał przedmiotowe orzeczenie. Powinien to być nie tylko miejscowo ten sam sąd, ale również w miarę możliwości ten sam skład sądu (ten sam sędzia i ławnicy). Sąd powinien rozpoznać prośbę o ułaskawienie w ciągu 2 miesięcy od daty jej otrzymania.
Orzeczenie sądu
Rozpoznając prośbę o ułaskawienie sąd w szczególności ma na względzie zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej już kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku.
Jeżeli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie, orzekał tylko sąd pierwszej instancji i wyda on opinię pozytywną - przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta sprawy lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią, a w razie braku podstaw do wydania opinii pozytywnej - pozostawia prośbę bez dalszego biegu. Natomiast jeśli w sprawie orzekał również sąd odwoławczy – sąd I instancji bez względu na swoją opinię przesyła akta wraz ze swoją opinią co do ułaskawienia dla sądu odwoławczego. Jeśli przynajmniej jeden z sądów wyda pozytywną opinię co do ułaskawienia – wówczas przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta wraz z opiniami.
Wyjątek od tej zasady przysługuje Prokuratorowi Generalnemu. Może on zastrzec sobie prawo przedstawienia akt sprawy albo ze względu na nagłość sprawy może zgłosić od razu do Prezydenta RP wniosek o ułaskawienie.
Kiedy prośba trafia do Prezydenta
Jeżeli prośbę o ułaskawienie choćby jeden sąd zaopiniował pozytywnie, Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej prośbę o ułaskawienie wraz z aktami sprawy i swoim wnioskiem.
Nie jest wskazane przesyłanie prośby o ułaskawienie bezpośrednio do Prezydenta, bowiem ten przekaże ją bez rozpoznawania Prokuratorowi Generalnemu, na którym z kolei ciąży obowiązek nadania jej właściwego biegu zgodnie z procedurą opisaną wyżej. Taki zabieg przedłuż więc jedynie czas rozpoznawania wniosku.
W przypadku nieuwzględnienia prośby o ułaskawienie kolejny wniosek w tej sprawie można zgłosić dopiero po upływie 1 roku. Wcześniejsze złożenie wniosku powoduje, że sąd pozostawia taką prośbę bez rozpoznania.
Prawo łaski nie przysługuje od orzeczeń Trybunału Stanu.