Stosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary ma, w zasadzie, charakter fakultatywny - a więc zależy od uznania sądu (wyrok SN z dnia 28 stycznia 1975 r., III KR 184/74, nie publ., wyrok SA w Katowicach z dnia 12 grudnia 1996 r., II AKa 373/96, OSA 1997, nr 4, poz. 15). Odmiennie przedstawia się sytuacja opisana w paragrafie 3 przepisy, gdy sąd w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on istotne okoliczności ma ustawowy obowiązek nadzwyczajnie karę złagodzić.
Podsumowując należy stwierdzić, że do nadzwyczajnego złagodzenia kary może dojść w następujących przypadkach:
- gdy możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary wynika wprost z ustawy:
Taką okoliczność przewidują m.in. następujące artykułu: 10 § 3, 14 § 2, 15 § 2, 19 § 2, 21 § 3, 22 § 2, 23 § 2, 25 § 2, 26 § 3, 29, 30 i 31 § 2 z części ogólne kodeksu karnego oraz artykuły 150 § 2, 169 § 2 i 3, 176 § 2, 233 § 5, 239 § 3, 264a § 2,295 § 1 i 2, 307 § 1 i 2, 310 § 3 z części szczególnej kodeksu karnego.
- gdy sprawca jest młodociany:
Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat. Sam fakt bycia młodocianym nie wystarcza jednak do ubiegania się o nadzwyczajne złagodzenie kary. Złagodzenie kary musi być powiązane z art. 54 kk. Przepis ten nakazuje, aby wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kierował się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować. Jeśli więc przewidziane przez przepis kara jest sprzeczna z celem wychowawczym kary ? sąd może nadzwyczajnie złagodzić przewidzianą karę.
- w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa
Za szczególne wypadki uważa się:
1) jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody,
2) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub o jej zapobieżenie,
3) jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w przypadku, gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposób naprawienia szkody. Takie sformułowanie sugeruje, że chodzi tu o naprawienie szkody w całości. Częściowe naprawienie szkody może stanowić, w zależności od okoliczności konkretnej sprawy, o właściwej postawie sprawcy, który starał się naprawić szkodę (§ 2 pkt 2). Jeżeli chodzi o pojednanie, to ustawa nie wymaga szczególnej formy ani nie określa czasu, w którym musi dojść do pojednania. Decydujące jest bowiem to, że dochodzi do porozumienia o odpowiedniej treści między pokrzywdzonym a sprawcą. Do takiego porozumienia dojść musi przed zakończeniem rozprawy głównej przed sądem pierwszej instancji. Nie jest wykluczone pojednanie w toku postępowania odwoławczego, które może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji.
Podstawą nadzwyczajnego złagodzenia kary może być także właściwa postawa sprawcy - wyrażająca się zwłaszcza w czynieniu przez sprawcę starań o naprawienie szkody. Właściwa postawa sprawcy, w wypadku, gdy sprawca nie ma możliwości naprawienia szkody albo szkoda nie nastąpiła, może wynikać, między innymi, z okoliczności w jakich wszedł on w kolizję z prawem, a także z tego, czy przestępstwo jest w jego życiu zdarzeniem epizodycznym, czy też wyrazem jego stosunku do dóbr chronionych prawem, w szczególności do dobra (dóbr), które swoim przestępstwem zaatakował. Nie bez znaczenia jest także zachowanie się sprawcy po popełnieniu przestępstwa, w tym stosunek do pokrzywdzonego.
W wypadku, gdy w wyniku popełnienia przestępstwa szkodę poniesie sam sprawca lub osoba najbliższa (art. 115 § 11 k.k.), zwłaszcza gdy szkoda jest poważna, sam ten fakt stanowić możne dla niego wystarczającą dolegliwość i ostrzeżenie. Takie rozwiązanie pozostaje w zgodności z prawidłowo ukształtowanym poczuciem sprawiedliwości. W praktyce taka sytuacja dotyczyć będzie najczęściej sprawców przestępstw drogowych z art. 177 k.k.
- w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.
Chodzi tutaj o przekazanie organom ścigania takich informacji, które w ocenie sprawcy nie były dotychczas znane tym organom. Okoliczność taką może podać oskarżony jedynie w stosunku do współsprawców. Przepis posługuje się tu liczbą mnogą - a więc oskarżony musi wskazać informację o przynajmniej dwóch współsprawcach. Wskazanie informacji jedynie o jednym współsprawcu nie daje podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary. W przypadku takich ustaleń sąd obligatoryjnie musi zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
- na wniosek prokuratora, w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.
Stosuje się go tylko na wniosek prokuratora. Wnioskiem tym sąd nie jest związany, ponieważ samodzielnie ustala, czy spełnione zostały szczególne warunki określone tym przepisem i dopiero wówczas podejmuje decyzję o nadzwyczajnym złagodzeniu kary, czy jej warunkowym zawieszeniu. Sprawca, który chce skorzystać z nadzwyczajnego złagodzenia kary w tym trybie, musi, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnić i przedstawić przed organem ścigania istotne okoliczności nieznane dotychczas temu organowi, dotyczące przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności. Wynika z tego, że sprawca musi złożyć obszerne wyjaśnienia dotyczące własnej sprawy i współsprawców oraz zeznania informujące o innym przestępstwie zagrożonym karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.
Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju według następujących zasad:
1) jeżeli czyn stanowi zbrodnię, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia,
2) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności,
3) jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności.
Jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie karami grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności nadzwyczajne złagodzenie kary polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego.
W przypadku sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia - Sąd może odstąpić od wymierzenia kary zwłaszcza gdy rola sprawcy w popełnieniu przestępstwa była podrzędna, a przekazane informacje przyczyniły się do zapobieżenia popełnieniu innego przestępstwa.
Źródło: www.forum.prawnikow.pl