Każda osoba wezwana przez sąd lub prokuratora ma obowiązek stawić się na wezwanie tego organu oraz złożyć zeznania.
Świadka można przesłuchać również na odległość. Albo za pomocą stosownych środków technicznych albo bezpośrednio w miejscu zamieszkania świadka. Ten drugi wariant ma zastosowanie do osób chorych lub kalekich
Polskie prawo przewiduje również trzy grupy osób, które nie muszą zeznawać. Pierwsza z nich to osoby, które nie mogą być przesłuchiwane jako świadkowie co do pewnych okoliczności. Druga to osoby, które mogą odmówić składania zeznań. Trzecia to z kolei osoby, mogące odmówić odpowiedzi na konkretne pytanie.
Kodeks postępowania karnego (k.p.k.)określa również katalog podmiotów, od których nie odbiera się przysięgi w wypadku gdy są przesłuchiwane jako świadkowie.
Kto nie może być świadkiem?
Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:
- obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 k.p.k., co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,
- duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi,
- osoby obowiązanej do zachowania tajemnicy państwowej co do okoliczności objętych tą tajemnicą,
- osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej co do faktów objętych tą tajemnicą.
Zobacz: Dowody
Obrońca ustanowiony w sprawie karnej jak również ksiądz nie mogą być przez sąd zwolnieni z obowiązku zachowanie tajemnicy. Dlatego osób tych nigdy nie można przesłuchiwać odpowiednio co do faktów zasłyszanych podczas prowadzenia sprawy lub w trakcie spowiedzi.
Osoby objęte tajemnicą państwową lub zawodową mogą być przez sąd lub właściwy organ z niej zwolnieni. Wtedy też osoby takie przesłuchiwane są na rozprawie, która się odbywa z wyłączeniem jawności. Ten zabieg pozwala sądowi zapoznać się z całością materiału dowodowego w sprawie a jednocześnie pozwala na zachowanie tajemnicy.
Kto może odmówić zeznań
W przepisach prawa istnieje również grupa osób, które co prawda mogą być wzywane w charakterze świadka ale mogą odmówić składania zeznań. Prawo takie dotyczy bliskich osoby oskarżonej (podejrzanej). Do osób bliskich zaliczamy przede wszystkim: małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki, itd.) wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków), osób przysposobionych (czyli mówiąc językiem potocznym adoptowanych). Ważne jest jednak że uprawnienie do odmowy zeznań nie ustaje wraz z rozwodem lub rozwiązaniem przysposobienia. Mimo zerwania więzi osoby te nadal mogą powoływać się na prawo odmowy zeznań.
Prawo do odmowy składania zeznań przysługuje również świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.
Prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie
Takie uprawnienie przysługuje każdemu świadkowi w postępowaniu karnym. Warunek jest jednak taki, że udzielenie odpowiedzi na pytanie mogłoby narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Jeżeli natomiast odpowiedz miałaby narazić świadka (lub jego najbliższych) na hańbę wtedy można utajnić rozprawę. O wyłączenie jawności musi wnioskować świadek.
Odebranie przyrzeczenia
Istnieją również osoby, które mogą być przesłuchiwane jednak z różnych przyczyn nie odbiera się od nich przyrzeczenia. Każdy świadek bowiem przed przystąpieniem do składania zeznań powinien złożyć przyrzeczenie (od tej zasady istnieją jednak wyjątki). Nie odbiera się przyrzeczenia:
- od osób, które nie ukończyły 17 lat
- gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia,
- gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany,
- gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie
Zobacz serwis: Świadek