Zasady przeszukania
Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego przeszukanie stosuje się w celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej. Przeszukanie można przeprowadzić również dla znalezienia rzeczy, mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu. W wyjątkowych sytuacjach dla znalezienia tych rzeczy można również dokonać przeszukania samych osób, ich odzieży i przedmiotów podręcznych. Przeszukanie powinno być przeprowadzone zgodnie z jego celem, a także z zachowaniem umiaru. Podstawową zasadą, wynikającą już z Konstytucji, jest poszanowanie godności. Również czynności przeszukania powinny być przeprowadzone w sposób nienaruszający godności osób których dotyczą, a także bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
Zobacz także: Jak powinno przebiegać przeszukanie?
Zarządzenie przeszukania
Postanowienie o przeprowadzeniu przeszukania podejmuje na etapie postępowania przygotowawczego prokurator, natomiast w postępowaniu sądowym sąd. Na ich polecenie przeszukania może dokonać Policja lub inny organ wskazany w ustawie. Funkcjonariusze lub prokuratorzy przeprowadzający czynności są zobowiązani do okazania osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone stosownego postanowienie w tej sprawie. W wyjątkowych sytuacjach niecierpiących zwłoki przeszukanie może zostać przeprowadzone bez okazania postanowienia w jego przedmiocie. Wówczas osoba przeprowadzająca czynności musi okazać upoważnienie kierownika swojej jednostki organizacyjnej (np. komendanta komisariatu) lub swoją legitymację służbową, a także bezzwłocznie wystąpić do prokuratora lub sądu o zatwierdzenie przeszukania. Osoba u której przeprowadzono przeszukanie może zażądać, aby w terminie 7 dni dostarczono również jej sądowe zatwierdzenie przeszukania.
W porze dziennej
Co do zasady przeszukanie powinno być przeprowadzone w porze dziennej (tzn. od 6 rano do 22), ale gdy zostanie rozpoczęte, to może być kontynuowane także mimo nastania pory nocnej. W sytuacjach niecierpiących zwłoki można jednak dokonać przeszukania nocą. Przy przeszukaniu osoby lub odzieży należy w miarę możliwości wyznaczyć do tej czynności osoby o tej samej płci co osoba podlegająca przeszukaniu.
Zobacz także: Czy można przeprowadzić przeszukanie w nocy?
Osoby uczestniczące
Przed rozpoczęciem czynności osoba, u której będzie przeprowadzone przeszukanie powinna zostać poinformowana o jego celu, a także wezwana do wydania poszukiwanych rzeczy. Osoba ta ma prawo być obecną przy wszystkich podejmowanych czynnościach przeszukania, a także, jeśli nie utrudnia to procedury, może wskazać jedną dodatkową osobę, która może jej towarzyszyć.
Zatrzymanie rzeczy
W trakcie prowadzenia przeszukania może dojść do zatrzymania rzeczy, stanowi ona istotny dowód w sprawie lub może służyć zabezpieczeniu kar i środków karnych o charakterze majątkowym (np. grzywny). Żądanie zatrzymania rzeczy może wystosować sąd lub prokurator, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także policja i inny uprawniony organ. Kiedy posiadacz rzeczy sprzeciwia się dobrowolnemu wydaniu rzeczy, może dojść do jej odebrania siłą. Zajęciu podlegają także rzeczy, których posiadanie jest prawnie zabronione – zostają przekazane właściwemu urzędowi lub instytucji i ich posiadanie podlega sankcji tych organów. Osobom zainteresowanym wydawane jest również pokwitowanie jakie rzeczy i przez kogo zostały zatrzymane. Zajęte rzeczy zwraca się właścicielowi bezzwłocznie, kiedy tylko okaże się, że są zbędne w dalszym prowadzeniu sprawy.
Zażalenie
Osobom, których prawa zostały naruszone w skutek prowadzenia przeszukania przysługuje zażalenie na postanowienie o przeszukaniu, a także na wszystkie czynności podejmowane w jego ramach. Składa się je do sądu rejonowego właściwego dla obszaru, w którym toczy się postępowanie, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o przeszukaniu. Należy jednak podkreślić, że samo złożenie zażalenia nie wstrzymuje jeszcze wykonania postanowienia o przeszukaniu. Dopiero sąd rozpatrzy zasadność zażalenia i, gdy uzna to za odpowiednie, może wstrzymać jego wykonanie. Odmowa wstrzymania wykonania postanowienia nie podlega jednak uzasadnieniu.
Zobacz także serwis: Sprawy karne