Czym jest notoryjność?
Notoryjność jest stanem posiadania przez organ i strony pewnej niespornej wiedzy na dany temat. Rozróżnia się dwa rodzaje notoryjności: powszechną i sądową. Notoryjność powszechna to wiedza posiadana przez nieograniczoną liczbę osób w miejscu, w którym toczy się dany proces. Przykładowo notoryjnością powszechną jest fakt śmierci znanej w mieście osoby, fakt prowadzonego remontu głównych ulic.
Notoryjność sądowa to wiedza, którą posiada sąd uzyskana w toku wykonywania przez niego działalności urzędowej. Sąd zobowiązany jest do zwracania stronie uwagi na to, które wiadomości stanowią dla niego fakty notoryjnie urzędowo. Przykładowo wiedzą notoryjną sądową może być to, kto wykonuje stanowisko dyrektora w danym szpitalu lub kto z biegłych sądowych jaką posiada specjalność.
Oczywistość można określić jako wyższy stopień notoryjności powszechnej. W tym przypadku nie chodzi o wiedzę osób odnośnie pewnych faktów związanych z miejscem gdzie toczy się proces, ale o taką wiedzę którą posiada każdy przeciętnie wykształcony i przeciętnie rozumny człowiek. Przykładowo chodzi o takie banalne sytuacje jak to, iż wrzątek parzy albo, że działa prawo grawitacji.
Domniemanie
Obok notoryjności oraz oczywistości wyróżnia się jeszcze w procesie karnym instytucję domniemania. Chodzi o domniemanie prawne, czyli takie które znajduje swoje umocowanie w treści konkretnych przepisów (w przeciwieństwie do domniemania faktycznego). Można wyróżnić domniemanie prawne dwojakiego rodzaju: wzruszalne i niewzruszalne. Istotą domniemania wzruszalnego jest naturalnie możliwość udowodnienia stanu przeciwnego do tego ustanowionego przez domniemanie. Spośród domniemań wzruszalnych najważniejszą rolę odgrywa domniemanie niewinności, które zakazuje traktować oskarżonego jako sprawcy przestępstwa dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem skazującym lub warunkowo umarzającym postępowanie.
Zobacz również serwis: Kodeks karny
W procedurze karnej domniemań prawnych niewzruszalnych (czyli takich wobec których nie można wyprowadzić kontr-dowodu) jest zaledwie kilka. Wynika to z uwagi na ich rangę i znaczenie dla procesu, albowiem ustalają one pewne niesporne i nie mogące ulec zmianie do końca procesu fakty oraz mogą wywoływać istotne skutki procesowe.
Charakterystyka wskazanych domniemań wymaga odrębnego opracowania. Wskazać należy jednak przykładowo 2 istotne domniemania związane z tym samym zagadnieniem procesowym – doręczeń. Chodzi o przepisy art. 138 i 139 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z treścią pierwszego z przytoczonych przepisów – strona (a także osoba niebędąca stroną) której prawa zostały naruszone a przybywająca za granicą, ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju albowiem w razie nieuczynienia tego pismo będzie wysyłane na ostatnio znany adres w kraju i uznane za skutecznie doręczone. Mechanizm ten (uznania pisma za doręczone) zadziała również wówczas, gdy ostatni adres pobytu danej osoby w kraju jest nieznane.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Z kolei zgodnie z treścią przepisu art. 139 Kodeksu postępowania karnego, strona ma obowiązek podawać sądowi nowy adres (jeśli poprzedni zmienia) oraz obowiązek przebywać pod adresem podanym sądowi, albowiem w przeciwnym wypadku pismo wysłane na stary (nieaktualny) adres będzie uważane za doręczone. Wskazany przepis nie dotyczy pism wysłanych po raz pierwszy po prawomocnym uniewinnieniu oskarżonego.