Dowód z opinii biegłego
Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego niejednokrotnie przesądza o wyniku danego postępowania karnego, z uwagi na fakt iż biegły wypowiadając się w kwestiach wymagających wiadomości specjalnych w danej materii dokonuje ustaleń, które potem sąd może przywoływać w uzasadnieniu wyroku. Należy jednak wskazać, iż to czy sąd obdarzy dowód z opinii biegłego pełną wiarygodnością zależy wyłącznie od jego indywidualnej oceny, albowiem z mocy prawa taki dowód nie jest ważniejszy od innych dowodów, ani nie ma również nadanego waloru pełnej przekonywalności.
Powyższe ustalenie oznacza, iż sąd nie ma obowiązku automatycznie i bezkrytycznie przyjmować (akceptować) przedłożoną mu przez biegłego opinię, w szczególności jeżeli jest ona (w szerokim tego słowa znaczeniu) w jakiś sposób wadliwa. Należy wskazać, iż przepisy procedury karnej przewidują możliwość uzupełnienia takiej opinii lub jej poprawy (konwalidacji).
Możliwość powołania innych biegłych
Zgodnie z treścią przepisu art. 201 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli opinia jest niepełna, niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami biegłych w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych. Użyty zwrot bezosobowy „można powołać” skierowany jest do sądu (lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze), który ocenia treść takiego dowodu i jednocześnie może działać z urzędu lub na wniosek strony. Należy zatem wskazać, iż w razie wątpliwości co do treści pisemnej opinii biegłego może wnosić o jego uzupełniające przesłuchanie, lub o zobowiązanie tego biegłego do sporządzenia pisemnej opinii uzupełniającej jego poprzednie wywody. Możliwe jest również doprowadzenie do sytuacji powołania nowego biegłego w sprawie, a nawet możliwe jest doprowadzenie do następczej konfrontacji między powołanymi w sprawie biegłymi (wypowiadającymi się w tym samym przedmiocie).
Obowiązkiem sądu (lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze) jest weryfikacja merytoryczna dowodów, które są przeprowadzane. Teoretycznie zatem organy te czuwają nad tym, aby dana opinia biegłego był pozbawiona wad. Należy jednak podkreślić konieczność aktywnej postawy strony w tym zakresie. Ma ona możliwość zapoznania się z treścią takiej opinii, a nawet zrobieniem jej fotokopii lub ksera. Istotne jest aby strona zainteresowana poddała analizie taką opinię, ma ona bowiem prawo ustosunkować się do takiej opinii.
Uzupełnienie opinii biegłego
W tym kontekście należy wskazać, iż istnieją 3 zasadnicze przesłanki ustawowe, które można podnosić wnioskując o uzupełnienie opinii biegłego (względnie o powołanie nowego biegłego w tej sprawie):
a) opinia jest niepełna
b) opinia jest niejasna
b) opinia jest sprzeczna wewnętrznie
Należy wskazać, iż wniosek taki nie jest dla organu obligujący, ale jeśli zawiera on trafne argumenty (lub trafną polemikę z opinią) to organ powinien raczej go uwzględnić w imię dążenia do poznania prawdy materialnej.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Zgodnie z przyjętym orzecznictwem Sądu Najwyższego opinia jest niepełna jeżeli opiera się na niewystarczającym materiale dowodowym, nie uwzględnia wszystkich możliwych wariantów dotyczących przebiegu zdarzeń, nie odpowiada na wszystkie zadane pytania. Opinia jest również niepełna jeżeli zawiera samą konkluzję (wnioski końcowe) bez wykazania na jakiej podstawie biegły do tych wniosków doszedł, bez opisu metod i sposobu przeprowadzenia danych badań.
Zobacz również serwis: Kodeks karny
Z kolei opinia jest niejasna jeżeli sposób w jaki jest napisana nie pozwala zrozumieć mechanizmu sformułowania wniosków końcowych, kiedy uzasadnienie zawiera nielogiczne bądź sprzeczne argumenty. Opinia jest również niejasna jeżeli sformułowane wnioski końcowe są alternatywnie sformułowane (to znaczy wskazują, przykładowo iż kierowca jest winny lub nie), kiedy zawierają zastrzeżenia nie pozwalające ustalić rzeczywistego stanowiska biegłego w danej konkretnej sprawie.
Z oczywistych powodów najmniej wątpliwości powstaje w odniesieniu do wykazania tego, jakie są cechy wewnętrznie sprzecznej opinii opinii. Chodzi naturalnie o taką sytuację gdy argumenty przedstawione w uzasadnieniu opinii są sprzeczne z sformułowanym wnioskiem końcowym, gdy same wnioski końcowe opinii są ze sobą sprzeczne a także ogólnie gdy w treści uzasadnienia opinii znajdują się sprzeczne ze sobą argumenty.
Zobacz również serwis: Wykroczenia