Kodeks karny stanowi wyraźnie, że nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, któremu nie można przypisać winy w czasie czynu. Dalsze przepisy kodeksu mówią natomiast, że czyn można popełnić umyślnie bądź nieumyślnie.
Umyślnie
Art. 9 kodeksu karnego stanowi: czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeśli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.
Z przepisu tego wynika, że przestępstwo umyślne może być popełnione w jednym z dwóch zamiarów. Po pierwsze w zamiarze bezpośrednim, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego . Po drugie w zamiarze ewentualnym, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi. Często jednak przepis części szczególnej określa jasno z jakim zamiarem można popełnić dany czyn.
Jeżeli kodeks używa słów „w celu” albo „chcąc” wskazuje to, że dany czyn można popełnić tylko umyślnie w zamiarze bezpośrednim.
Natomiast gdy w części szczególnej kodeksu karnego użyte są słowa „w zamiarze” oznacza to, że czyn można popełnić zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym.
Nigdy natomiast kodeks nie przewiduje, że czyn można popełnić wyłącznie w zamiarze ewentualnym.
Zobacz: Co to jest niepoczytalność
Nieumyślność
Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość taka przewidywał lub mógł przewidzieć.
Nieumyślność może mieć również dwie postacie- lekkomyślność (gdy przewidywał) lub niedbalstwo (gdy mógł przewidzieć).
Analizując czy sprawca mógł przewidzieć lub przewidywał skutek swoich działań jako wzór bierzemy przeciętnego, standardowego człowieka.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Podsumowanie
Trzeba wiedzieć, że zbrodnie można popełnić tylko umyślnie, natomiast występki umyślnie oraz nieumyślnie gdy kodeks tak stanowi.