Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
Dnia 25 listopada 2022 r. na stronie internetowej Senatu RP został opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego. Dotyczy nowelizacji m. in. bardzo istotnego z punktu widzenia zatrzymanych art. 245 Kodeksu karnego, regulującego prawo tych osób do kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym.
Czas bezpośrednio po zatrzymaniu może mieć kluczowy wpływ na dalszy przebieg postępowania przygotowawczego, które służy ustaleniu, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo oraz wykryciu i w razie potrzeby ujęciu sprawcy. Kontakt z adwokatem lub radcą prawnym oraz jego udział przy pierwszych czynnościach może znacząco poprawić sytuację zatrzymanego.
Projekt zakłada wprowadzenie przepisów, na podstawie których zatrzymani, którzy nie mają adwokata lub radcy prawnego ustanowionego z wyboru, będą mogli żądać wyznaczenia im do kontaktu oraz przeprowadzenia czynności procesowych z ich udziałem adwokata lub radcę prawnego z urzędu. W tym celu zatrzymani będą musieli w sposób należyty wykazać, że nie są w stanie ponieść kosztów adwokata lub radcy prawnego z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Przesłuchanie zatrzymanego z udziałem adwokata lub radcy prawnego
Co do zasady przesłuchanie zatrzymanego będzie przeprowadzane z udziałem adwokata lub radcy prawnego, w tym ustanowionego z urzędu. Wyjątkiem będą sytuacje zagrożenia zdrowia, życia, wolności lub nietykalności zatrzymanego lub innej osoby albo poważnego zagrożenia dobra postępowania karnego. Ostatnia z wymienionych przesłanek pozostawia pole do interpretacji i istnieje ryzyko jej nadużywana przez organy procesowe.
Osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego, nabywa status podejrzanego. Tak w obecnym, jak i w projektowanym stanie prawnym, podejrzanego należy na jego żądanie przesłuchać z udziałem ustanowionego obrońcy. Dotychczas niestawiennictwo obrońcy nie tamowało przesłuchania, natomiast nowelizacja zakłada przesłuchanie podejrzanego bez udziału obrońcy, podobnie jak w przypadku zatrzymanego, jedynie w ściśle określonych wypadkach, tj. zagrożenia zdrowia, życia, wolności lub nietykalności podejrzanego lub innej osoby albo w przypadku poważnego zagrożenia dobra postępowania przygotowawczego.
Jak wynika z uzasadnienia projektu, jego głównym założeniem jest zapewnienie prawa do obrony już przy pierwszej czynności organu procesowego skierowanej na ściganie określonej osoby, a nie dopiero od momentu formalnego przedstawienia jej zarzutów. Wprowadzone przepisy mają zagwarantować kontakt z obrońcą każdej zatrzymanej osobie, co zapewni jej ochronę przed ewentualnymi nieprawidłowościami ze strony organów państwa.
Autor: adw. Krzysztof Kleszcz, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy