W ocenie adwokatury - wbrew zamierzeniom rządu i resortu finansów - planowana ustawa nie zapewnia racjonalnego wydawania środków publicznych oraz profesjonalnego poziomu wszystkich udzielanych porad.
Propozycje przepisów o nieodpłatnej pomocy prawnej na etapie przedsądowym dla osób niezamożnych, seniorów, kombatantów, weteranów, posiadaczy Karty Dużej Rodziny i ofiar klęsk żywiołowych rząd przyjął w połowie kwietnia. Projekt trafił do Sejmu. Ustawa - w odniesieniu do bezpłatnych porad prawnych - ma wejść w życie od początku 2016 r. W kraju ma zostać utworzonych ponad 1,5 tys. punktów, w których będą udzielane porady.
Pierwsze czytanie tego projektu ma się odbyć na najbliższym posiedzeniu Sejmu - w połowie maja.
Jak wskazała NRA w swym piśmie zaadresowanym do marszałka Sejmu, projekt nie przewiduje jednak "instrumentów zabezpieczających przed wielokrotnym korzystaniem przez uprawnionego z pomocy prawnej w tej samej sprawie". "Z całą pewnością można przyjąć, iż znaczna część osób uprawnionych zgłaszać się będzie z tą samą sprawą do różnych prawników. Praktyka taka nie jest zabroniona na gruncie projektu ustawy" - zaznaczyła adwokatura.
"Skoro usługi przedsądowej pomocy prawnej mają być finansowane na zasadach rozliczanego godzinowo nakładu pracy prawników udzielających porad, z ograniczonej puli środków na ten cel, to oczywiste jest, że wielokrotne korzystanie przez uprawnionych z pomocy prawnej różnych prawników w tej samej sprawie niezasadnie drenować będzie pulę środków przeznaczonych na nieodpłatną przedsądową pomoc prawną" - oceniła NRA.
Jako regułę w projekcie przyjęto, że pomoc będą świadczyć adwokaci lub radcowie prawni na podstawie umowy zawartej z powiatem. Powiat będzie mógł jednak powierzyć prowadzenie połowy punktów na jego terenie organizacjom pożytku publicznego. W punktach prowadzonych przez te organizacje - obok pomocy adwokatów i radców - będzie możliwe także uzyskanie porad dotyczących prawa podatkowego, które będą udzielane przez doradców podatkowych.
Organizacje pozarządowe - jak przewidziano - będą także mogły zatrudniać do udzielania pomocy osoby, które ukończyły wyższe studia prawnicze, jeśli mają one co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.
Także to rozwiązanie - wprowadzone do projektu w kwietniu już na etapie prac rządowych - wzbudziło krytykę ze strony NRA. "Osoby uprawnione mają prawo do tego, by pomoc prawna świadczona była przez profesjonalistów (...), osoby dysponujące umiejętnością samodzielnego wykonywania zawodu, doświadczeniem zawodowym, w tym także doświadczeniem procesowym" - napisano w opinii.
"Naraża interes obywateli to, by porady prawne oraz pisma wszczynające postępowanie w sprawie sporządzały osoby nieposiadające uprawnień zawodowych adwokata lub radcy prawnego, które nieobjęte są tajemnicą zawodową, które nie podlegają zasadom etyki zawodowej i samorządowemu sądownictwu dyscyplinarnemu" - zaznaczyła NRA.
"Obecne uregulowania w zakresie dostępu do aplikacji adwokackiej czy radcowskiej, będące skutkiem wieloletnich deregulacji, umożliwiają każdemu, kto wykaże się niezbędną wiedzą prawniczą, odbycie aplikacji i uzyskanie uprawnień zawodowych" - dodano w opinii.
Jak ostatnio informowała adwokatura, egzamin adwokacki w połowie marca tego roku zdało 1769 osób, a zdawalność wyniosła 81 proc. "Jeśli na listę adwokatów wpiszą się wszystkie osoby, które uzyskały pozytywny wynik egzaminu, adwokatura polska liczyć będzie 18 tysięcy adwokatów i ponad pięć tysięcy aplikantów adwokackich" - informowali adwokaci.
Ponadto - w ocenie adwokatów - "tempo pracy doświadczonego adwokata lub radcy prawnego jest co najmniej dwukrotnie wyższe niż tempo pracy niewykwalifikowanego prawnika". Dlatego - według NRA - oznacza to, że "budżet państwa wydaje dwukrotnie więcej środków na wynagrodzenia tych drugich, gdyż czas ich pracy jest dwukrotnie dłuższy".
W myśl projektu, pomoc prawna ma polegać na: poinformowaniu uprawnionego o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach; wskazaniu sposobu rozwiązania problemu prawnego; pomocy w sporządzeniu projektu pisma w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy (oprócz pism procesowych w postępowaniach przygotowawczym lub sądowym i pism w postępowaniu sądowo-administracyjnym); sporządzeniu projektu pisma wszczynającego postępowanie sądowe, pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. (PAP)