Zniesławienie a znieważenie
Przez zniesławienie rozumie się w prawie karnym sytuację, gdy ktoś pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Tak więc zniesławienie w internecie ma miejsce wtedy, gdy doszło do umieszczenia treści na czyjś temat, które są nieprawdziwe, a przy tym mogą poniżyć taką osobę bądź narazić ją na wspomnianą utratę zaufania. Najczęściej chodzi o komentarze dotyczące czyichś rzekomych negatywnych cech, bądź też o niepochlebne, niezgodne z rzeczywistością komentarze na temat wykonywanej przez tę osobę pracy lub prowadzonej przez nią działalności.
Z kolei za znieważenie uznaje się wypowiedzi godzące w godność danej osoby, ośmieszające ją, obelżywe, poniżające czy też wyrażające pogardę wobec niej. Znieważenie musi być dokonane w zamiarze, by zniewaga dotarła do osoby znieważanej, a także musi być dokonane publicznie – za przestrzeń publiczną uważa się w takich przypadkach również internet. Zresztą przepisy dotyczące obu omawianych przestępstw przewidują możliwość wymierzenia surowszej kary osobie, która dopuściła się ich za pomocą środków masowego przekazu. Co ważne, znieważenie nie musi zostać dokonane w formie wypowiedzi pisemnej – może to być również np. grafika (karykatura, mem), fotografia, jakiś symbol czy nawet znak.
Dwie drogi postępowania w przypadku zniesławienia lub znieważenia w internecie
Jeśli ktoś dopuścił się względem nas zniesławienia lub znieważenia w internecie, mamy dwie możliwości działania – na drodze cywilnej lub na drodze karnej. Wybór postępowania zależy od tego, na jakich skutkach najbardziej nam zależy. W toku postępowania cywilnego można żądać zaniechania naruszeń, usunięcia znieważających czy zniesławiających treści, wystosowania stosownego oświadczenia (przeprosin), a także zapłaty jakiejś kwoty na naszą rzecz oraz na wybrany przez nas cel społeczny.
W toku postępowania karnego oprócz powyższego można żądać ukarania sprawcy. Trzeba jednak mieć przy tym na uwadze, że prawo karne przewiduje pewne okoliczności wyłączające możliwość ukarania sprawcy czy nawet uznania go za winnego przestępstwa. Plusem postępowania cywilnego jest możliwość zabezpieczenia roszczeń na czas postępowania np. poprzez nakazanie przez sąd danej osobie umieszczenia komentarza o toczącym się postępowaniu.
Ustalenie sprawcy przestępstwa zniesławienia lub znieważenia w internecie
Zanim będziemy dokonywali wyboru trybu karnego bądź cywilnego, czeka nas jeszcze jedna trudność, polegająca na tym, że najczęściej komentarze czy wpisy w internecie dokonywane są anonimowo, tzn. ich autorzy nie podpisują się imieniem i nazwiskiem, lecz jedynie nickiem. Ściganie omawianych przestępstw następuje z oskarżenia prywatnego – oznacza to, że aktu oskarżenia nie przygotowuje prokurator, a osoba pokrzywdzona. Jednak ściganie sprawcy jest przecież niemożliwe w sytuacji, gdy nie jesteśmy w stanie ustalić, kim on jest. Zachodzi więc potrzeba ustalenia sprawcy czynu, a z pomocą przychodzi w takim przypadku procedura karna.
Możliwość ustalenia danych osobowych sprawcy ma bowiem prokurator. Może zwrócić się do administratora strony internetowej o podanie adresu IP osoby, która dokonała znieważenia czy zniesławienia, a następnie do dostawcy usług internetowych o udzielenie informacji na temat tego, do kogo jest przypisany określony adres IP.
Zgodnie z przepisem 60 § 1 kodeksu postępowania karnego, w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego postępowanie może zostać wszczęte przez prokuratora, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Z uwagi na to możemy złożyć do prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wraz z wnioskiem o objęcie ściganiem z urzędu oraz o dokonanie czynności zmierzających do ustalenia sprawcy. Nawet jeśli prokurator ostatecznie umorzy postępowanie, stwierdzając brak podstaw do ścigania przestępstwa z urzędu, to mamy możliwość poznania danych osobowych sprawcy i samodzielnego podjęcia dalszych działań.
Podsumowanie
Procedura karna pozwala na ustalenie sprawcy przestępstwa zniesławienia lub znieważenia, a następnie pociągnięcie go do odpowiedzialności. Nie jest więc zgodne z rzeczywistością przekonanie wielu osób, że w internecie jest się anonimowym. Osoby pokrzywdzone omawianymi przestępstwami powinny wziąć pod uwagę wszelkie możliwości działania w celu obrony swoich praw. Należy bowiem pamiętać, że treści umieszczone w internecie często pozostają w nim na długo, a negatywne komentarze mogą źle wpływać chociażby na reputację prowadzonej przez nas działalności gospodarczej czy też na nasz obraz w oczach potencjalnego pracodawcy.
Kancelaria Adwokacka Koschel - Sturzbecher