Sąd i ZUS: świadczenia za 16h snu i nagłe wyłączenia w ciągu dnia (np. w czasie spaceru, w tramwaju, na studiach) [renta socjalna i rodzinna]

Dane wyroku omówionego w artykule:

1) Sąd Okręgowy w Toruniu Link do wyroku

2) sygn. akt V U 893/23

3) Data wyroku 27 listopada 2024 r.

Polecamy: Wynagrodzenia 2025. Rozliczanie płac w praktyce

Wyrok sądu:

Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przyznał ubezpieczonemu:

Punkt 1. prawo do stałej renty socjalnej od pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku

Punkt 2 prawo do renty rodzinnej - na stałe - wobec trwałej, całkowitej niezdolności do pracy, bez rokowań odzyskania zdolności do pracy,

Opinia biegłych psychiatrów i psychologa, korespondująca z dokumentacją medyczną ubezpieczonego, wykazała, że  ubezpieczony jest trwale i całkowicie niezdolny do pracy. Niezdolność ta powstała w trakcie nauki szkolnej, przed 18 rokiem życia. To oznacza przesłanki dla przyznani prawa:

1) do renty socjalnej oraz

2) do renty rodzinnej (jako jedyny syn zmarłego ojca, jest w grupie osób uprawnionych do renty rodzinnej, przy czym nie ma innych osób uprawnionych do tej renty).

Przedmiot sporu: Odmowa renty socjalnej z uwagi na problemy z przesłanką całkowitej niezdolności do pracy

ZUS był na nie co do prawa do renty socjalnej – powołał się na orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 01 września 2023 r., w którym nie stwierdzono u ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy.

ZUSu nie przekonały takie opisy sytuacji przez wnioskującego o rentę: W czasie nauki w Liceum ubezpieczony spałem 14 godzin na dobę, a w czasie studiów -16 godzin na dobę, zasypiałem w szkole na zajęciach i w czasie studiów, na stojąco w komunikacji miejskiej, a nawet idąc w towarzystwie. Ze względu na chorobę uczyłem się w liceum w trybie indywidualnym. Rozpocząłem studnia na Uniwersytecie, ale z uwagi na problemy zdrowotne, nie ukończyłem ich. 

Ubezpieczonemu udało się przekonać sąd do powołania odpowiednich biegłych – podstawa sukcesu w sporze z ZUS

Był to dowód z opinii biegłych z Instytutu Psychiatrii i Neurologii Kliniki Psychiatrii Sądowej w Warszawie. Starający się o rentę był na obserwacji w Klinice Psychiatrii Sądowej IPN. Opinię wydano także na podstawie badań testowych (Testu Złożonej Figury Rey’a, Kolorowego Testu Połączeń CTT-1, CTT-2, Kalifornijskiego testu uczenia się językowego ( CVLT), Kwestionariusza Osobowości EPQ-R, Kwestionariusza Ogólnego stanu Zdrowia GHQ 28) i oceny nasilenia sennością Skalą Senności Epworth (ESS).

Opinia biegłych:

„Eksperci stwierdzili, że ubezpieczony cierpi na narkolepsję typu I z katapleksją, zdiagnozowaną. Obecnie prezentuje pełne spektrum objawów tej choroby: nadmierną senność i niekontrolowane zasypianie, katapleksje, halucynacje hipnagogiczne, paraliż przysenny oraz zaburzenia snu nocnego, takie jak przerwy w śnie i zaburzenia zachowania w czasie snu REM. Objawy te znacząco zakłócają codzienne funkcjonowanie ubezpieczonego.

Z powodu nadmiernej senności musi on wykonywać drzemki kilka razy dziennie, zazwyczaj 2-3 razy, co 3-4 godziny. Jeśli tego nie zrobi, zasypia niekontrolowanie, czasami nawet w formie ataków snu. Na skali senności Epworth, uzyskał wynik 17 punktów, co wskazuje na patologiczną senność. Ponadto, doświadcza katapleksji 2-3 razy dziennie, najczęściej wywołanej przez aktywność fizyczną i śmiech, co sprawia, że unika aktywności i rzadko wychodzi z domu.

Dużo czasu spędza w domu, biorąc udział w kursie online, by zdobyć kwalifikacje rolnicze. Często zasypia podczas kursu, choć przygotowuje się do testów samodzielnie. Jest również leczony lekiem przeciwdepresyjnym, który wycisza, ale nasila senność w ciągu dnia i wydłuża czas snu nocnego, który teraz trwa do kilkunastu godzin, a w ciągu dnia do 2 godzin.

Biegli uznali, że jego choroba jest przewlekła i wynika z nieodwracalnego uszkodzenia neuronów oreksynowych w podwzgórzu. Medycyna nie dysponuje obecnie metodami pozwalającymi na odbudowę tych neuronów, a dostępne leczenie jedynie łagodzi objawy choroby. Ubezpieczonemu towarzyszy katapleksja – napadowe zwiotczenie mięśni, które może prowadzić do upadku, przy zachowanej świadomości i całkowitej bezradności. Napady te prowokowane są emocjami, najczęściej śmiechem.”

Co to za choroby

narkolepsja (z Wikpedii) - rzadkie zaburzenie snu, objawiające się przede wszystkim nadmierną sennością w ciągu dnia i napadami snu oraz epizodami nagłej utraty napięcia mięśniowego (katapleksją). Osoby z narkolepsją doświadczają również porażenia przysennego i halucynacji (omamów) podczas budzenia się i zasypiania. 

Katapleksja (z Wikipedii) - Objawia się także niespodziewanymi napadami snu w ciągu dnia oraz wypadaniem przedmiotów z rąk. Jest objawem chorobowym narkolepsji, choć może być również wywołana silnymi emocjami (np. strachem).

Co to jest niezdolność do pracy

Art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS definiuje pojęcie niezdolności do pracy. Zgodnie z treścią ust. 1 niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. W myśl ust. 2 całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji uznawana jest natomiast za częściowo niezdolną do pracy – art. 12 ust. 3.

Prawo do renty rodzinnej a renty socjalnej - porównanie

Prawo do renty rodzinnej

Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej:

Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)  do ukończenia 16 lat;

2)  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Prawo do renty socjalnej

Przesłanki warunkujące nabycie prawa do renty socjalnej określone zostały w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2194). Zgodnie z treścią art. 4 tejże ustawy renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1. przed ukończeniem 18 roku życia,

2. w trakcie nauki lub nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia,

3. w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Na mocy art. 5 ust. 1 cytowanej ustawy ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu, zwany dalej ,,lekarzem orzecznikiem”, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz.1251 t.j.).