Świadczenie wspierające nie zostało wyłączone z dochodu w pomocy społecznej. Z tego powodu wpływa na możliwość uzyskania zasiłków i poziom odpłatności za usługi opiekuńcze. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiedziało na ważne pytania osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów.
- Czasami wzrost opłat w MOPS przekracza wysokość świadczenia wspierającego
- Czy będzie zmiana przepisów? Odpowiedź MRPiPS
- Komu przysługuje świadczenie wspierające?
Czasami wzrost opłat w MOPS przekracza wysokość świadczenia wspierającego
Do resoru rodziny docierają postulaty dotyczące wyłączenia świadczenia wspierającego z dochodu określonego w ustawie o pomocy społecznej. Problem związany z drastycznym wzrostem wysokości odpłatności za usługi opiekuńcze w związku z uzyskaniem świadczenia wspierającego sygnalizuje m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich. Jak zauważa rzecznik, świadczenie wspierające stanowi dochód osób ubiegających się o przyznanie usług opiekuńczych. „Stan ten w sytuacji przyznania świadczenia wspierającego powoduje wzrost kosztów odpłatności za usługi opiekuńcze, co w konsekwencji znacząco minimalizuje finansowe korzyści płynące z otrzymania przez osoby z niepełnosprawnością nowego świadczenia, niwecząc jednocześnie cel świadczenia wspierającego. W niektórych przypadkach wzrost opłat przekracza wysokość świadczenia wspierającego oraz może wręcz doprowadzić do rezygnacji z korzystania z usług opiekuńczych i negatywnie wpłynąć na społeczny dobrostan osoby wymagającej wzmożonego wsparcia” – czytamy w piśmie RPO do MRPiPS. Rzecznik przypomina, iż w sytuacja ta została dostrzeżona już w toku prac legislacyjnych przez Senat.
Czy będzie zmiana przepisów? Odpowiedź MRPiPS
Na potrzebę zmian w tym zakresie zwrócili też uwagę posłowie. „Przy obecnym stanie prawnym korzyści finansowe wynikające z tego nowego świadczenia są drastyczne minimalizowane. A przecież ideą świadczenia wspierającego było wsparcie osób z największymi trudnościami w samodzielnym funkcjonowaniu, zapewnienie środków finansowych, które pokryją część wydatków związanych z zaspokajaniem potrzeb życiowych” – podkreślali Barbara Oliwiecka i Tomasz Zimoch w interpelacji poselskiej nr 7233. Wskazują też na zmiany w programie „Aktywny rodzic”, zgodnie z którymi świadczenia z programu zostaną wyłączone z definicji dochodu. Jak przekonują posłowie, adekwatnego rozwiązania oczekują też opiekunowie osób z niepełnosprawnościami i osoby z niepełnosprawnościami pobierające świadczenie wspierające. Zapytali zatem ministerstwo rodziny o to czy i kiedy zostaną dokonane odpowiednie zmiany w ustawie.
Odpowiedzi udzielił wiceminister Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Oto jej treść (opublikowana na stronach Sejmu 6 lutego 2025 r.):
„Zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1283 i 1572), za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub - w przypadku utraty dochodów - z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
- miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania przychodu;
- składki na ubezpieczenie zdrowotne, określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne, określone w odrębnych przepisach;
- kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Katalog obciążeń pomniejszających dochód oraz katalog przychodów odliczanych od dochodu, określony w art. 8 ust. 3 i 4 oraz 4a ustawy, jest na gruncie tej ustawy zamknięty, a co za tym idzie każdy rodzaj dochodu niewymieniony w ww. regulacjach należy wliczyć do dochodu osoby/rodziny.
Świadczenie wspierające nie zostało wyłączone z dochodu i jest uwzględniane w dochodzie osoby pobierającej lub ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej. Fakt wliczania bądź niewliczania tego świadczenia do dochodu obliczanego na podstawie innych przepisów nie ma wpływu na przepisy ustawy o pomocy społecznej.
Odnosząc się do kwestii odpłatności za usługi opiekuńcze należy wskazać, że ich organizacja oraz świadczenie (dotyczy to również usług specjalistycznych) w miejscu zamieszkania jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym, finansowanym z jej środków własnych. To jednostka samorządu terytorialnego decyduje, w jaki sposób zamierza realizować przedmiotowe zadanie. Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala zakres, okres i miejsce ich świadczenia. Rada Gminy określa w drodze uchwały szczegółowe warunki przyznania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze (z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi) oraz szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania. Wysokość odpłatności (liczonej w % od kosztu usługi) osoby samotnie gospodarującej oraz osoby w rodzinie jest ustalana według kryterium dochodowego, określonego przepisami ustawy o pomocy społecznej i wynosi odpowiednio 1010 zł oraz 823 zł.
Ustawa o pomocy społecznej zawiera generalną zasadę stanowiącą, iż wydatki na usługi, pomoc rzeczową, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie, zasiłki okresowe i zasiłki celowe, przyznane pod warunkiem zwrotu, podlegają zwrotowi w części lub w całości, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu tych wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego (art. 96 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej). Tym samym, jeśli osoba nie przekroczy kryterium dochodowego, nie ponosi odpłatności. W przypadku przekroczenia kryterium dochodowego, ponosi ona częściową odpłatność, tym większą im większe jest przekroczenie (aż do 100% ceny danej usługi).
Celem ustanowienia świadczenia wspierającego było udzielenie osobom z największymi trudnościami w samodzielnym funkcjonowaniu pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem ich szczególnych potrzeb życiowych.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o świadczeniu wspierającym, świadczenie wspierające przysługuje osobie, która ukończyła 18 rok życia i posiada decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 100 punktów jej skali. Wysokość świadczenia uzależniona jest od liczby punktów w skali potrzeby wsparcia i wynosi od 40 do 220% wysokości renty socjalnej. Należy podkreślić, że Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, po upływie roku od dnia wejścia ustawy w życie, dokona przeglądu stosowania jej przepisów. Celem przeglądu będzie przedstawienie rekomendacji Radzie Ministrów w kwestii ewentualnej konieczności podjęcia działań korygujących w systemie udzielania świadczenia wspierającego lub w innych systemach wykorzystujących ustalanie poziomu potrzeby wsparcia.
Informuję, że zarządzeniem nr 24 Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 czerwca 2024 r. powołany został Zespół do spraw reformy systemu pomocy społecznej, będący organem opiniodawczo-doradczym Ministra. Do zadań Zespołu, w skład którego weszli zarówno eksperci jak i praktycy, należy analiza i ocena adekwatności funkcjonujących w ramach systemu pomocy społecznej rozwiązań w zakresie dostępności świadczeń, usług i innych form wsparcia oraz dotyczących sytuacji pracowników tego systemu. Na podstawie tego przeglądu opracowane zostaną propozycje rozwiązań systemowych i prawnych, reformujących system pomocy społecznej w Polsce”.
Komu przysługuje świadczenie wspierające?
Przypomnijmy, iż świadczenie wspierające przysługuje osobie z niepełnosprawnościami w wieku od ukończenia 18 roku życia posiadającej określoną decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Początkowo świadczenie było dostępne dla osób z najwyższymi poziomami potrzeby wsparcia: od 97 do 100 punktów (jeśli opiekunowi przysługiwały określone świadczenia opiekuńcze, to wyjątkowo świadczenie wspierające można też było przyznać przy 70 punktach). Od początku 2025 r. świadczenie wspierające jest dostępne dla osób z kolejnymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. od 78 do 86 punktów.
Wysokość świadczenia jest powiązana z aktualną kwotą renty socjalnej i maksymalnie wynosi 3 919 zł. Od 1 marca 2025 r. najwyższa wysokość świadczenia wspierającego wyniesie powinna wzrosnąć do 4134 zł.