Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze to ważna forma pomocy dla osób niepełnosprawnych czy starszych. O jakie wsparcie można się ubiegać? Czy zmieniły się kryteria dochodowe? Oto najważniejsze informacje i przykładowe orzeczenia.
- Usługi opiekuńcze z pomocy społecznej
- Dla kogo usługi opiekuńcze bezpłatnie?
- Przykładowe orzeczenia
- Problemy z usługami po wprowadzeniu świadczenia wspierającego
Usługi opiekuńcze z pomocy społecznej
Pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych przysługuje osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona. Ośrodek pomocy społecznej może przyznać usługi również osobie, która wymaga pomocy innych, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.
Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania mogą być przyznane w formie usług sąsiedzkich.
Z kolei specjalistyczne usługi opiekuńcze są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.
Zakres, okres i miejsce świadczenia usług ustala ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych.
Rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych.
Przykładowe specjalistyczne usługi opiekuńcze to: pomoc w uzyskaniu ulg w opłatach, pilnowanie przyjmowania leków oraz obserwowanie ewentualnych skutków ubocznych ich stosowania, ułatwienie dostępu do edukacji i kultury.
Dla kogo usługi opiekuńcze bezpłatnie?
Rozporządzenie określa również warunki i tryb ustalania oraz pobierania opłat (a także warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat) za specjalistyczne usługi świadczone osobom z zaburzeniami psychicznymi.
W przypadku pozostałych usług szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi określa rada gminy w drodze uchwały.
W praktyce odpłatność będzie zależała od dochodu i od tego czy został przekroczone kryterium dochodowe. Ustawowe progi dochodowe od 1 stycznia 2025 r. wynoszą: 823 zł na osobę w rodzinie i 1010 zł w przypadku osoby samotnie gospodarującej.
Jeżeli kryterium zostanie przekroczone, to MOPS naliczy opłatę odpowiednią do wielkości przekroczenia. Pamiętajmy, iż w danej gminie kryteria te mogą być odpowiednio wyższe, dlatego warto zasięgnąć szczegółowych informacji.
Przykładowe orzeczenia
Sądy administracyjne często podkreślają uznaniowy charakter decyzji o przyznaniu usług opiekuńczych czy zwolnienia z opłat. Wynika to z treści przepisów, które wskazują nie na obowiązek przyznania usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych, ale na taką dopuszczalność. Jednak odmowa organu w takich przypadkach wymaga rozważenia wszystkich okoliczności danej sprawy.
„Rację należy przyznać także Sądowi pierwszej instancji, który prawidłowo wskazał, że organ odwoławczy pominął w toku rozpatrywania sprawy aktualne orzeczenie o niepełnosprawności skarżącego. Wprawdzie słusznie Kolegium odnotowało, że orzeczenie to potwierdza, że skarżący nadal – jak miało to miejsce w przypadku poprzednio przedłożonych orzeczeń – pozostaje osobą niepełnosprawną, tj. nie nastąpiła zmiana kwalifikacji skarżącego w tym zakresie, ale należy odnotować, że orzeczenie to wskazało nową, dodatkową okoliczność stanowiącą podstawę stwierdzenia niepełnosprawności. Okoliczność tę prawidłowo podniósł w odpowiedzi na skargę pełnomocnik skarżącego. Oznacza to, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zasadnie uznał, że orzeczenie to daje informację o pogorszeniu się stanu zdrowia skarżącego, która to okoliczność ma znaczenie dla przyznania bądź odmowy przyznania wnioskowanych usług i jako taka nie powinna zostać pominięta” – uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 grudnia 2024 r. (I OSK 353/24).
„Przyznać należy, że decyzja w przedmiocie częściowego zwolnienia z obowiązku ponoszenia odpłatności wydawana jest w warunkach uznania administracyjnego. Należy mieć jednak na względzie, że przyznanie zwolnienia w ramach uznania administracyjnego nie może przybrać dowolnego charakteru i powinno uwzględniać wszystkie istotne w sprawie okoliczności” – podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 7 listopada 2024 r. (II SA/Rz 705/24).
Problemy z usługami po wprowadzeniu świadczenia wspierającego
W ostatnim czasie coraz częściej pojawia się problem wliczania świadczenia wspierającego dla osób z niepełnosprawnością do dochodu, co ma wpływ na ustalanie odpłatności za usługi opiekuńcze. „W niektórych przypadkach taki wzrost opłat może wręcz doprowadzić do rezygnacji z usług opiekuńczych i negatywnie wpłynąć na społeczny dobrostan osoby wymagającej wsparcia. Przy obecnym stanie prawnym korzyści finansowe wynikające z tego nowego świadczenia są drastyczne minimalizowane. A przecież ideą świadczenia wspierającego było wsparcie osób z największymi trudnościami w samodzielnym funkcjonowaniu, zapewnienie środków finansowych, które pokryją część wydatków związanych z zaspokajaniem potrzeb życiowych” – podkreślają przykładowo Barbara Oliwiecka i Tomasz Zimoch w interpelacji poselskiej nr 7233 w sprawie niewliczania świadczenia wspierającego do dochodu. Pytania skierowane do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczyły m.in. tego czy przepisy w tym zakresie ulegną zmianie. Jak przekonują posłowie, „sprawa ta wymaga szybkiej interwencji państwa”.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1283; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1572);
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 816).
Polecamy: Wynagrodzenia 2025. Rozliczanie płac w praktyce