Bon senioralny od 2026 roku. Dla kogo? Ile? Jakie limity przychodu? Gdzie składać wniosek?

• Dla kogo bon senioralny?
• Limit przychodu zstępnego
• Ile wyniesie bon senioralny?
• Dla kogo usługi wsparcia finansowane bonem senioralnym?
• Co z bonem senioralnym, gdy senior mieszka z innymi osobami dorosłymi?
• Wniosek o bon senioralny i procedura przyznania
• Na czym mają polegać usługi wsparcia?
• Kiedy można stracić przyznany bon senioralny?
• Podmioty realizujące bon senioralny
• Osoba wykonująca usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego 
• Kiedy ustawa o bonie senioralnym wejdzie w życie

Dla kogo bon senioralny?

Omawiana ustawa o bonie senioralnym przewidywać będzie, że bon ten jest przeznaczony dla osób aktywnych zawodowo, które w związku z wykonywaną pracą nie mogą zapewnić wsparcia bliskiej osobie starszej w zakresie podstawowych czynności dnia codziennego. Chodzi o zapewnieniu - osobom w wieku 75 lat lub więcej, którzy doświadczają niezaspokojonych potrzeb - wsparcia w zakresie usług realizowanych  w jej miejscu zamieszkania. 

Osobą uprawnioną do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego na rzecz osoby w wieku 75 lat lub więcej będzie jej zstępny. Zstępny jest osobą, na której zgodnie z przepisami ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809) ciąży obowiązek alimentacyjny (tj. dzieci, wnuki, prawnuki etc.) oraz:

1. pozostającą w zatrudnieniu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 43 ustawy z dnia  20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2024 r. poz. 475, 742, 858, 863 i 1089), tj. wykonującą pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą lub 
2. prowadzącą działalność gospodarczą, która jest zorganizowaną działalnością zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236 i 1222), lub
3. świadczącą usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 i 1237) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub 
4. osiągającą przychód z działalności rolniczej, z działów specjalnych produkcji rolnej lub ze świadczenia pomocy rolnikowi (pomocnik rolnika), w rozumieniu  ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r. poz. 90 i 1234).

Limit przychodu zstępnego

Projekt ustawy zakłada, że przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego nie może przekraczać wysokości:
1) dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa jednoosobowego lub
2) trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa wieloosobowego (bez względu na liczbę osób w rodzinie).

W przypadku gospodarstwa jednoosobowego przychód nie może być niższy niż wysokość wynagrodzenia minimalnego za pracę.

Przychód gospodarstwa domowego będzie określany na podstawie: 

• zaświadczenia (w przypadku osób pracujących lub świadczących usługi na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej umów do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) lub oświadczenia (w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą) o przychodach zstępnego obejmującego przeciętny przychód z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku;
• zaświadczenia wydanego przez gminę o dochodach z gospodarstwa rolnego w przypadku rolników;
• kopii deklaracji podatkowej, za rok poprzedzający rok złożenia wniosku.

W przypadku rolników, dochód ustalany będzie jako iloczyn powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 hektara przeliczeniowego ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1176).

Ile wyniesie bon senioralny?

Wartość bonu senioralnego przekłada się na wymiar usług wsparcia realizowanych na rzecz seniora. Maksymalna wartość bonu senioralnego wyniesie 2150 zł miesięcznie. Projektodawca zakłada, że maksymalna wartość bonu senioralnego przełoży się na maksymalnie 50 godzin usług wsparcia świadczonych w ramach bonu senioralnego. 

Dla kogo usługi wsparcia finansowane bonem senioralnym?

Osobą uprawnioną do korzystania z usług wsparcia świadczonych w ramach bonu senioralnego będzie osoba, która ukończyła 75 rok życia, w przypadku której jest możliwe zidentyfikowanie niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego, które to potrzeby nie mogą zostać zaspokojone przez rodzinę tej osoby.
Projektodawca zdecydował się przyjąć jako graniczny 75 rok życia mając na uwadze, że wiek ten określany jest przez Światową Organizację Zdrowia jako wiek starczy (tzw. późna starość). Osoby w tym wieku często wymagają opieki i pielęgnowania przez inne osoby. 
 Osoba ta powinna posiadać zstępnych aktywnych zawodowo, zaś jej przychód z emerytury lub renty nie powinien przekraczać wysokości wskazanej w ustawie.

Omawiany projekt ustawy przewiduje wprowadzenie progu (limitu przychodów) związanego z przychodami osoby w wieku 75 lat lub więcej, na rzecz której przyznawany będzie bon senioralny. Projekt zakłada, że przychód ten nie będzie mógł być wyższy niż:

• 3 500,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2026 r.;
• 4 000,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2027 r.;
• 4 500,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2028 r.;
• 5 000,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2029 r i kolejnych latach obowiązywania ustawy.

Przychód osoby w wieku 75 lat lub więcej, na rzecz której przyznany zostanie bon senioralny, będzie określany na podstawie decyzji właściwego organu w sprawie przyznania renty lub emerytury zawierającej wysokość tego świadczenia (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku. Do wniosku dołączana będzie także kopia deklaracji podatkowej za poprzedni rok.

Jeżeli zostanie przekroczony ten limit, to bon senioralny nie będzie mógł być przyznany.

Ponadto usługi wsparcia nie będą przysługiwać seniorowi, który korzysta:

1) ze świadczenia uzupełniającego, określonego w ustawie z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji  (Dz. U. z 2024 r. poz. 256, z późn. zm.) lub

2) ze świadczenia wspierającego, określonego w ustawie z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429, z późn. zm.), lub

3) z usługi opiekuńczej w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych domach pomocy określonej w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1283, z późn. zm.), lub

4) z usługi sąsiedzkiej, określonej w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, lub 

5) ze specjalistycznej usługi opiekuńczej w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, o  których mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, lub

6) z domu pomocy społecznej, określonego w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, lub

7) z całodobowej opieki stacjonarnej świadczonej w zakładach opiekuńczo-leczniczych, lub pielęgnacyjno-opiekuńczych lub

8) z innej instytucji zapewniającej opiekę całodzienną lub całodobową.

Co z bonem senioralnym, gdy senior mieszka z innymi osobami dorosłymi?

Jak wyjaśniają autorzy projektu, gdy osoba w wieku 75 lat lub więcej mieszka z inną/innymi osobami dorosłymi, wówczas wsparcie w ramach bonu senioralnego będzie dotyczyło jedynie wybranych potrzeb seniora, które nie mogą zostać zaspokojone poprzez wsparcie udzielane przez innych dorosłych członków gospodarstwa domowego. W przypadku, w którym w gospodarstwie domowym wraz z osobą w wieku 75 lat lub więcej zamieszkuje inna osoba dorosła, która nie pozyskuje dochodu i jest zdolna zapewnić jej pomoc, wówczas wsparcie w ramach bonu senioralnego nie będzie przysługiwało.

W przypadku zamieszkiwania pod tym samym adresem więcej niż jednej osoby w wieku 75 lat lub więcej, wobec których zostały złożone wnioski o przyznanie bonu senioralnego, wówczas każdy złożony wniosek będzie rozpatrywany oddzielnie, jednakże maksymalna liczba godzin wsparcia w ramach bonu, dla obu domowników nie będzie mogła przekroczyć 72 godzin miesięcznie.

Wniosek o bon senioralny i procedura przyznania

Wniosek o przyznanie bonu senioralnego będzie składany przez zstępnego (dziecko, wnuk, prawnuk) osoby w wieku 75 lat lub więcej do gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby w wieku 75 lat lub więcej. 
Do wniosku dołączana będzie zgoda osoby w wieku 75 lat lub więcej na złożenie wniosku przez zstępnego. 

Gmina w toku weryfikacji wniosku dokonuje oceny niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego z wykorzystaniem kwestionariusza. Na podstawie oceny, gmina określa rodzaj i intensywność wsparcia. 

Ocenę poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego seniora przeprowadza pracownik gminy. Kwestionariusz oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego wypełnia się w  postaci papierowej albo elektronicznej. 

Po wypełnieniu i zatwierdzeniu kwestionariusza oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego przez pracownika gminy, senior podpisuje oświadczenie, w którym potwierdza zapoznanie się z treścią przeprowadzonej oceny, prawdziwość danych zawartych w ocenie oraz o zapoznaniu się z pouczeniem o  odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Ocena ta, po podpisaniu oświadczenia, nie może być zmieniona w zakresie danych pozyskanych od seniora w trakcie przeprowadzonej oceny.

Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób i terminy przeprowadzania oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego seniora oraz  wzór kwestionariusza oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego. Prezes Rady Ministrów wydając rozporządzenie będzie miał na uwadze konieczność zapewnienia rzetelności i kompleksowości przeprowadzonej oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego.

Na czym mają polegać usługi wsparcia?

Projekt ustawy wskazuje jakie usługi wsparcia mogą być realizowane w ramach bonu senioralnego. Usługi te mogą obejmować: 

1. zaspokojenie podstawowych codziennych potrzeb życiowych lub
2. pomoc w uzyskaniu dostępu do świadczeń zdrowotnych, lub 
3. podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną, lub
4. zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Zapewnienie kontaktów z otoczeniem nie może być przyznane seniorowi, jako wyłączna usługa (świadczona samodzielnie). 

Poszczególne usługi mieszczące się w czterech obszarach są przyznawane w zależności od  zidentyfikowanego poziomu niezaspokojonych potrzeb seniora w zakresie podstawowych czynności życia codziennego. Oceny poziomu niezaspokojonych potrzeb życia codziennego seniora, dokonuje się na  podstawie skali niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego. Skala obejmuje 4 poziomy i w zależności od  przyznanej liczby punktów senior może otrzymać usługi wsparcia realizowane w wymiarze do 12, 13-24, 25-36 lub 37-50 godzin miesięcznie. Minimalna liczba punktów w skali niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego uprawniająca do bonu senioralnego wynosi 11, a maksymalna 60 punktów. Obrazując powyższe przykładem, jeśli senior otrzyma 24 punkty to gmina może przyznać mu miesięcznie od 13 do 24 godzin usług wsparcia 
w ramach bonu senioralnego. 

Projektodawca przewidział również delegację do wydania rozporządzenia przez Prezesa Rady Ministrów, który określi szczegółowy sposób realizacji usług wsparcia w ramach bonu senioralnego, w  tym standardy oraz sposób ich wykonania. 

Kiedy można stracić przyznany bon senioralny?

Projekt ustawy precyzuje również, w jakich sytuacjach ustaje prawo do korzystania z usług wsparcia przez seniora (art. 16), przy czym usługi wsparcia świadczone są do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystąpiło określone zdarzenie lub w którym uzyskała inne świadczenie, chyba że w decyzji o przyznaniu bonu senioralnego określony był wcześniejszy termin zakończenia realizacji usług wsparcia w ramach bonu senioralnego (art. 17).

Prawo do korzystania przez seniora z bonu senioralnego ustaje w przypadkach, w których osoba ta: 

1. osiągnie przychód powyżej kwoty 5000 zł brutto, biorąc pod uwagę średnią miesięczną wysokość przyznanej emerytury lub renty wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym – z  uwzględnieniem okresu przejściowego w latach 2026-2028;
2. uzyskała inne świadczenie wymienione w art. 5 projektu ustawy, np. otrzymała świadczenie uzupełniające lub świadczenie wspierające. 

Prawo do korzystania z bonu senioralnego przez seniora ustaje również w przypadkach, kiedy zstępny: 

1. osiągnie przychód powyżej progów określonych w ustawie;
2. utraci źródło przychodu.

Zarówno senior, jak i zstępny mają obowiązek poinformowania, w określonym w projekcie ustawy terminie, gminy właściwej ze względu na  miejsce zamieszkania seniora o zaistnieniu okoliczności, które wiążą się z ustaniem prawa do bonu senioralnego. 

W przypadkach, o których mowa powyżej wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje decyzję, w której stwierdza ustanie prawa do korzystania z bonu senioralnego przez seniora oraz określa wysokość zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres, przypadający po upływie terminu określonego w art. 17 ust. 1 projektu ustawy.

Podmioty realizujące bon senioralny

Gmina realizuje bon senioralny jako obligatoryjne zadanie własne. Gmina może samodzielnie realizować bon senioralny lub zlecić realizację tego zadania:

1. ośrodkowi pomocy społecznej lub innym jednostkom organizacyjnym, o których mowa w art. 111 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
2. centrum usług społecznych, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 19 lipca 
   2019 r. o  realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818);
3. domom pomocy społecznej;
4. ośrodkom wsparcia;
5. organizacjom pozarządowym, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003  r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r. poz. 571, z późn. zm.), z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych;
6. podmiotom, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. 
   o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
7. innym podmiotom posiadającym status przedsiębiorstwa społecznego, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 113);
8. podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą.

Gmina w ramach zlecenia realizacji bonu senioralnego nie może zlecić:

1. ustalania zakresu bonu senioralnego, w tym przeprowadzania weryfikacji wniosków;
2. ustalania czasowego zwiększenia wartości bonu senioralnego, w tym przeprowadzania weryfikacji wniosków. 

Zadania te mogą zostać zlecone przez gminę do realizacji jedynie przez ośrodki pomocy społecznej lub inne jednostki organizacyjne,  o których mowa w art. 111 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, centra usług społecznych, domy pomocy społecznej lub ośrodki wsparcia. 

Wykaz podmiotów, którym gmina zleciła realizację bonu senioralnego prowadzi wojewoda. Projekt ustawy reguluje jakie dane zawiera wykaz oraz sposób dokonywania zgłoszeń do wykazu oraz aktualizacji danych. Wykaz udostępnia się w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej danego urzędu wojewódzkiego.

Osoba wykonująca usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego 

Ustawa zakłada, że osoba, która wykonuje usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego:

1. jest pełnoletnia;
2. posiada wykształcenie co najmniej średnie, średnie branżowe, zasadnicze branżowe 
   lub zasadnicze zawodowe;
3. nie jest członkiem rodziny seniora;
4. nie jest oddzielnie zamieszkującym małżonkiem, wstępnym ani zstępnym seniora;
5. nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo przeciwko życiu 
   i zdrowiu, przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości, przeciwko rodzinie i opiece, przeciwko czci i  nietykalności cielesnej, przeciwko wolności seksualnej i obyczajności lub przeciwko mieniu na  podstawie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2024 r. poz. 17, z późn. zm.);
6. ukończyła szkolenie przygotowujące do pracy z osobami z niezaspokojonymi potrzebami w  zakresie podstawowych czynności życia codziennego, w tym ukończyła szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

Szkolenie przygotowujące do pracy z osobami z niezaspokojonymi potrzebami w zakresie podstawowych czynności życia codziennego powinno obejmować minimum 30 godzin zajęć. W  projekcie ustawy wskazano podstawowe zagadnienia jakie powinny wchodzić w zakres szkolenia, tj. organizacja opieki nad seniorem, podstawy metodyki pracy opiekuńczej, podstawy psychologii i  socjologii w  opiece nad seniorem oraz praktyczne aspekty wykonywania czynności opiekuńczych oraz związanych z aktywizacją społeczną. Szkolenie musi również obejmować problematykę z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

Podmiot realizujący szkolenie wystawia jego uczestnikowi dokument, który potwierdza odbycie szkolenia. W dokumencie podmiot prowadzący szkolenie wskazuje zakres tematyczny szkolenia.

Kiedy ustawa o bonie senioralnym wejdzie w życie

Projekt zakłada, że ustawa o bonie senioralnym wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. Aktualnie toczą się konsultacje publiczne, opiniowanie i uzgodnienia międzyresortowe tego projektu. Nie można więc wykluczać, że w toku rządowego albo sejmowego procesu legislacyjnego projekt ten ulegnie zmianom.

Źródło: Projekt ustawy o bonie senioralnym (UA3)