Bon senioralny - dla kogo i od kiedy? Co z dodatkiem pielęgnacyjnym?

• Kto będzie uprawniony do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego? Kto skorzysta z usług?
• Przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego
• Jest próg przychodów seniora, na rzecz którego przyznawane będzie świadczenie? Kryterium wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym
• Kwestia zamieszkiwania z innymi osobami dorosłymi a bon senioralny
• Od czego będzie uzależniona wysokość bonu senioralnego? Na jakie usługi?
• Bon senioralny a dodatek pielęgnacyjny

Pojawi się nowe świadczenia dla seniorów. Projekt ustawy o bonie senioralnym, przygotowany Ministerstwo do Spraw Polityki Senioralnej, został właśnie opublikowany na stronach Rządowego Centrum Legislacji. To nowe świadczenie ma być odpowiedzią rządu na wyzwania związane z godzeniem obowiązków wynikających z pracy i zapewnieniem wsparcia odpowiadającego potrzebom seniorów przez rodzinę. Zauważona bowiem, że konieczność opieki nad bliskimi seniorami niejednokrotnie wiąże się z ograniczeniem aktywności zawodowej (w tym w szczególności kobiet) lub ponoszeniem znaczących kosztów zapewnienia tej opieki na rynku prywatnym. Ponadto, niska podaż osób chcących świadczyć usługi w zakresie opieki nad osobami starszymi, powoduje że dostęp do tego typu usług jest znacząco ograniczony.

Nowe świadczenie, które ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku, nakierowane jest na osoby aktywne zawodowo, które w związku z wykonywaną pracą nie mogą zapewnić wsparcia bliskiej osobie starszej w zakresie podstawowych czynności dnia codziennego. Jednocześnie, projektowane rozwiązanie polega na zapewnieniu osobom w wieku 75 lat lub więcej, którzy doświadczają niezaspokojonych potrzeb wsparcia w zakresie usług realizowanych w jej miejscu zamieszkania. Zobaczmy, jakie warunki decydują o przyznaniu nowego świadczenia.

Kto będzie uprawniony do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego? Kto skorzysta z usług?

Osobą uprawnioną do pozyskania usług świadczonych w ramach bonu senioralnego na rzecz osoby w wieku 75 lat lub więcej będzie jej zstępny. Zstępny jest osobą, na której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny oraz:

1. pozostającą w zatrudnieniu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 43 ustawy z dnia  20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj. wykonującą pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą lub 
2. prowadzącą działalność gospodarczą, która jest zorganizowaną działalnością zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, lub
3. świadczącą usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub 
4. osiągającą przychód z działalności rolniczej, z działów specjalnych produkcji rolnej lub ze świadczenia pomocy rolnikowi (pomocnik rolnika), w rozumieniu  ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Osobą uprawnioną do korzystania z usług wsparcia świadczonych w ramach bonu senioralnego będzie osoba, która ukończyła 75 rok życia, w przypadku której jest możliwe zidentyfikowanie niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego, które to potrzeby nie mogą zostać zaspokojone przez rodzinę tej osoby. Osoba ta powinna posiadać zstępnych aktywnych zawodowo, zaś jej przychód z emerytury lub renty nie powinien przekraczać wysokości wskazanej w ustawie.

Przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego

Projekt ustawy zakłada, że przychód zstępnego uprawniający do ubiegania się o przyznanie bonu senioralnego nie może przekraczać wysokości:

1. dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa jednoosobowego lub
2. trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa wieloosobowego (bez względu na liczbę osób w rodzinie).

W przypadku gospodarstwa jednoosobowego przychód nie może być niższy niż wysokość wynagrodzenia minimalnego za pracę.
Przychód gospodarstwa domowego będzie określany na podstawie: 

• zaświadczenia (w przypadku osób pracujących lub świadczących usługi na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej umów do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) lub oświadczenia (w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą) o przychodach zstępnego obejmującego przeciętny przychód z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku;
• zaświadczenia wydanego przez gminę o dochodach z gospodarstwa rolnego w przypadku rolników;
• kopii deklaracji podatkowej, za rok poprzedzający rok złożenia wniosku.

W przypadku rolników, dochód ustalany będzie jako iloczyn powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 hektara przeliczeniowego ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1176).

Jest próg przychodów seniora, na rzecz którego przyznawane będzie świadczenie? Kryterium wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym

Ponadto projektowana ustawa przewiduje wprowadzenie progu związanego z przychodami osoby w wieku 75 lat lub więcej, na rzecz której przyznawany będzie bon senioralny. Zakłada się, że przychód ten nie będzie mógł być wyższy niż:

• 3 500,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2026 r.;
• 4 000,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2027 r.;
• 4 500,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2028 r.;
• 5 000,00 zł brutto (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) w 2029 r i kolejnych latach obowiązywania ustawy.

Przychód osoby w wieku 75 lat lub więcej, na rzecz której przyznany zostanie bon senioralny, będzie określany na podstawie decyzji właściwego organu w sprawie przyznania renty lub emerytury zawierającej wysokość tego świadczenia (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku. Do wniosku dołączana będzie także kopia deklaracji podatkowej za poprzedni rok.

Kwestia zamieszkiwania z innymi osobami dorosłymi a bon senioralny

W przypadku gdy osoba w wieku 75 lat lub więcej mieszka z inną/innymi osobami dorosłymi, wówczas wsparcie w ramach bonu senioralnego będzie dotyczyło jedynie wybranych potrzeb seniora, które nie mogą zostać zaspokojone poprzez wsparcie udzielane przez innych dorosłych członków gospodarstwa domowego. W przypadku, w którym w gospodarstwie domowym wraz z osobą w wieku 75 lat lub więcej zamieszkuje inna osoba dorosła, która nie pozyskuje dochodu i jest zdolna zapewnić jej pomoc, wówczas wsparcie w ramach bonu senioralnego nie będzie przysługiwało.

W przypadku zamieszkiwania pod tym samym adresem więcej niż jednej osoby w wieku 75 lat lub więcej, wobec których zostały złożone wnioski o przyznanie bonu senioralnego, wówczas każdy złożony wniosek będzie rozpatrywany oddzielnie, jednakże maksymalna liczba godzin wsparcia w ramach bonu, dla obu domowników nie będzie mogła przekroczyć 72 godzin miesięcznie. 

Wniosek o przyznanie bonu senioralnego będzie składany przez zstępnego osoby w wieku 75 lat lub więcej do gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby w wieku 75 lat lub więcej. Gmina w toku weryfikacji wniosku dokonuje oceny niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego z wykorzystaniem kwestionariusza. Na podstawie oceny, gmina określa rodzaj i intensywność wsparcia. Do wniosku dołączana będzie zgoda osoby w wieku 75 lat lub więcej na złożenie wniosku przez zstępnego.

Od czego będzie uzależniona wysokość bonu senioralnego? Na jakie usługi?

Miesięczna wartość bonu senioralnego może wynosić maksymalnie 2150,00 zł, co będzie odpowiadało 50 godzinom usług wsparcia. Poprzez bon senioralny rozumie się prawo do skorzystania ze wsparcia w ramach usług wsparcia w określonej liczbę godzin, w zakresie niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego. Wartość przyznawanego bonu senioralnego będzie uzależniona od potrzeb osób starszych wynikających oceny przeprowadzonej przez gminę. Wartość bonu odpowiada liczbie godzin przemnożonych przez stawkę za jedną godzinę usług. 

Usługi świadczone w ramach bonu senioralnego będą przyznawane w zakresie niezaspokojonych potrzeb życia codziennego w ramach czterech obszarów:

1. zaspokojenie podstawowych codziennych potrzeb życiowych lub
2. pomoc w uzyskaniu dostępu do świadczeń zdrowotnych, lub 
3. podstawowa opieka higieniczno-pielęgnacyjna, lub
4. zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Liczba godzin usługi wsparcia uzależniona będzie od liczby punktów w skali niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego określonych w toku oceny przez gminę z wykorzystaniem kwestionariusza. Osobie w wieku 75 lat lub więcej, która otrzymała w skali niezaspokojonych potrzeb życia codziennego :

1. od 11 do 20 punktów - przysługuje do 12 godzin usług wsparcia miesięcznie;
2. od 21 do 35 punktów – przysługuje od 13 do 24 godzin usług wsparcia miesięcznie; 
3. od 36 do 50 punktów - przysługuje od 25 do 36 godzin usług wsparcia miesięcznie;
4. od 51 do 60 punktów - przysługuje od 37 do 50 godzin usług wsparcia miesięcznie.

Bon senioralny będzie przyznawany w formie decyzji wydawanej na 12 miesięcy. Po tym okresie następuje ponowna weryfikacja prawa do usług. W przypadku zmiany potrzeb życia codziennego osoby w wieku 75 lat lub więcej, która korzysta z bonu senioralnego, osoba wykonująca usługi wsparcia lub zstępny informuje podmiot realizujący bon senioralny lub gminę. Gmina dokonuje wówczas weryfikacji oceny niezaspokojonych potrzeb życia codziennego tej osoby.

Bon senioralny a dodatek pielęgnacyjny

Jak podkreśla ustawodawca, nowe świadczenie jest rozwiązaniem mającym na celu uzupełnienie istniejących już rozwiązań. Jego celem jest wsparcie pracujących zstępnych osób w wieku 75 lat lub więcej w zakresie zapewnienia usług wsparcia. Rozwiązanie to nie będzie zastępowało żadnego z istniejących narzędzi prawnych lub programów w tym obszarze. Jednocześnie, co do zasady, nie przewiduje się możliwości łączenia bonu senioralnego z innymi usługami o charakterze opiekuńczym lub świadczeniami dla osób starszych w systemie pomocy społecznej lub ochronie zdrowia. Wyjątkiem jest dodatek pielęgnacyjny, przyznawany osobom w wieku 75 lat lub więcej z urzędu, jednak wartość tego dodatku wliczana jest do kryterium osoby starszej uprawniającego do otrzymania bonu senioralnego.