OIPE (ang. PEPP – Pan-European Personal Pension Product) to wciąż nowość na polskim rynku produktów emerytalnych, która pojawiła się w naszym kraju pod koniec 2023 roku. Stanowi odpowiedź na potrzeby osób szukających bardziej zróżnicowanych możliwości długoterminowego oszczędzania, zwłaszcza tych, którzy chcieliby zabezpieczyć swoją emeryturę na poziomie międzynarodowym.
OIPE jest inicjatywą Unii Europejskiej, której celem jest ułatwienie oszczędzania na emeryturę w skali ponadnarodowej. Produkt ten charakteryzuje się prostotą, przejrzystością, mobilnością oraz jednolitymi zasadami w całej Unii, co pozwala na łatwe przenoszenie konta między krajami. Rozwiązanie opiera się na Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r., które w Polsce wprowadziła w życie Ustawa z dnia 7 lipca 2023 o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym. Ustawa ta wzorowana była na konstrukcji IKE (Indywidualnego Konta Emerytalnego), uwzględniając jednak specyfikę produktu paneuropejskiego.
OIPE powstał w odpowiedzi na niekorzystny trend związany ze zmianami demograficznymi. Dla przykładu w Polsce, o ile jeszcze 10 temu osoba przechodząca na emeryturę mogła liczyć na świadczenie w wysokości średnio 60 proc. swojego wynagrodzenia, o tyle już za 35 lat będzie to zaledwie 25 proc. Oznacza to, że człowiek zarabiający 10 000 złotych będzie mógł liczyć na emeryturę z ZUS w wysokości około 2 500 złotych. Dobrowolne odkładanie środków w trzecim filarze – np. w ramach OIPE – realnie wpływa więc na poprawę takiego stanu rzeczy.
Jak działa OIPE i czym różni się od IKE?
OIPE funkcjonuje podobnie jak polskie IKE. Umożliwia inwestowanie bez podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki) pod warunkiem spełnienia określonych warunków. Należą do nich:
- niewypłacenie oszczędności z OIPE przed osiągnięciem 60 lat lub nabyciem uprawnień emerytalnych i ukończeniem 55. roku życia;
oraz
- dokonywanie wpłat na subkonto OIPE co najmniej w 5-ciu dowolnych latach kalendarzowych lub dokonanie ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty.
Warto zauważyć, że można posiadać jednocześnie zarówno konto IKE, IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego), jak i OIPE, co pozwala na zsumowanie łącznego limitu oszczędności w ramach ulg podatkowych.
Roczne limity wpłat do OIPE i IKE są identyczne i w 2024 r. wynoszą po 23 742 zł. W 2025 r. próg ten wzrośnie do 26 019 zł. Unijni prawodawcy, tworząc OIPE, ustanowili szereg zasad dla nowego produktu. Mają one zastosowanie we wszystkich krajach Wspólnoty. Mowa m.in. o:
- standaryzacji dokumentacji, aby umożliwić łatwe porównanie produktów oferowanych w różnych krajach UE;
- wprowadzeniu maksymalnego limitu opłat na poziomie 1% wartości aktywów rocznie, co gwarantuje konkurencyjność kosztów;
- obowiązku stosowania strategii ograniczania ryzyka przez dostawców OIPE;
- wdrożeniu zasad dotyczących mobilności międzynarodowej, co pozwala oszczędzającym kontynuować inwestowanie bez konieczności zamykania konta po zmianie miejsca zamieszkania na inny kraj UE.
OIPE a przeprowadzka do innego kraju UE
Przy przeprowadzce do innego kraju Unii Europejskiej posiadacz rachunku może wybrać korzystniejszą dla siebie opcję: kontynuować swoje wpłaty na polskie subkonto OIPE z zagranicy lub otworzyć nowe subkonto u tego samego dostawcy na warunkach, jakie obowiązują w jego nowym kraju zamieszkania.
Wybór drugiej z tych opcji oznacza, że zgromadzone na dotychczasowym subkoncie OIPE środki nadal będą pracować. Jeżeli natomiast OIPE nie jest jeszcze dostępne u dotychczasowego dostawcy w kraju, do którego dana osoba się przeprowadza, można też zmienić dostawcę na takiego, który oferuje swoje usługi we wszystkich krajach, w których dana osoba posiada już otwarte subkonto. Jeśli w grę wchodzi przeprowadzka poza Unię Europejską, możliwe jest kontynuowanie swojej na polskie subkonto OIPE.
Możliwość otwarcia konta OIPE zawsze łączy się z miejscem zamieszkania. Bez względu na to, czy dana osoba jest obywatelem Unii Europejskiej, czy nie – może otworzyć subkonto OIPE wyłącznie w kraju UE, w którym mieszka.
Transfer z IKE na OIPE – czy to możliwe?
Posiadacze IKE mogą dokonać transferu swoich środków na OIPE, korzystając z uproszczonych procedur, takich jak osobiste złożenie dokumentów, przesyłka pocztowa czy wniosek online z podpisem kwalifikowanym. Przeniesienie środków może być korzystne dla osób, które chcą korzystać z międzynarodowej mobilności i niższych opłat za zarządzanie.
Są jednak i takie sytuacje, kiedy ustawodawca wyklucza możliwość transferu środków z IKE na OIPE. Sięgnijmy do Ustawy z dnia 7 lipca 2023 o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym.
Art. 16. 1. Wypłata transferowa polega na przeniesieniu środków i jest dokonywana:
10) z IKE oszczędzającego na subkonto OIPE oszczędzającego, z zastrzeżeniem że z IKE nie były dokonywane częściowe zwroty w rozumieniu art. 2 pkt 15a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego ani nie była dokonana wypłata transferowa z pracowniczego programu emerytalnego, o której mowa w art. 35 ust. 1 pkt 3 tej ustawy.
Tak więc mając IKE od wielu lat, zawsze należy sprawdzić, czy nie dokonywaliśmy częściowego zwrotu z IKE i/lub nie dokonywaliśmy wypłaty transferowej z PPE.
Dziedziczenie środków z OIPE
Środki z OIPE podlegają dziedziczeniu. Oszczędzający może wskazać jedną lub więcej osób, którym po jego śmierci zostaną wypłacone środki. OIPE wchodzi również w skład wspólności majątkowej. Pieniądze te stanowią zatem wspólny majątek małżonków.
W przypadku braku wskazania osób, które mają otrzymać środki po zmarłym oszczędzającym, mają do nich zastosowanie ogólne przepisy prawa spadkowego.
Środki z OIPE jako wkład własny do kredytu hipotecznego
Pieniądze zgromadzone na indywidualnym rachunku OIPE, podobnie jak te z IKE, IKZE lub PPK, pod pewnymi warunkami mogą stanowić wkład własny do kredytu hipotecznego. Jak wynika ze stanowiska opublikowanego przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) w dniu 26 listopada 2024 r.:
(…) za równoważne ze środkami klienta zgromadzonymi na rachunku III filarowym, w ramach systemu emerytalnego, tj. na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE) lub Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), uznaje się również środki zgromadzone w ramach Ogólnoeuropejskiego Indywidualnego Produktu Emerytalnego (OIPE).
Aby móc skorzystać z tej opcji, muszą być spełnione następujące warunki:
- środki należą wyłącznie do jednego oszczędzającego;
- środki mogą być obciążone zastawem;
- środki mogą być wyodrębnione i można określić ich wartość.
Autor: Przemysław Barankiewicz, Country Manager w Finax